Разговараме со г-дин Фатих Туркменоглу, Претставник на Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) за Северна Македонија. Како еден од клучните играчи во поддршка на економскиот развој на земјата, ЕБОР има важна улога во финансирањето на проекти и иницијативи кои ги адресираат економските предизвици, поттикнуваат раст и инклузивност, и ја забрзуваат транзицијата кон зелена енергија.

Во ова интервју, г-дин Туркменоглу ќе ни ги претстави клучните приоритети на ЕБОР за Северна Македонија, активностите насочени кон одржлива инфраструктура, поддршката на зелениот сектор, и плановите за инклузивен развој и економска стабилност. Дополнително, ќе дознаеме повеќе за соработката на ЕБОР со локалните банки и владата, како и за улогата на приватниот сектор во постигнување на овие амбициозни цели.

Исто така, од разговорот во продолжение ќе дознаете како ЕБОР продолжува да го поддржува патот на Северна Македонија кон одржлив раст и интеграција во глобалните економски текови.

Банкарство: Кои се клучните приоритети на ЕБОР за Северна Македонија во следните неколку години и како планирате да се справите со најважните економски предизвици во земјата?

Фатих Туркменоглу: Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) е повеќе од 30 години партнер со Северна Македонија и гради блиски релации во различни сектори, од централната и локалната власт, до финансиските институции и приватните компании. Во 2023 година Банката инвестираше рекордни 259 милиони евра во 17 проекти во земјата. ЕБОР е посветена во проширување на активностите во Северна Македонија во поддршка на владините приоритети и промовирање на економскиот раст.

Една од клучните претстојни иницијативи е развивање на нова Стратегија за Северна Македонија за периодот 2025-2030 година. Крајната цел на оваа стратегија е да се опфатат постоечките предизвици со кои се соочува земјата и да се зајакне одржливиот развој во иднина. Стратегијата се очекува да биде финализирана во првата половина на 2025 година. ЕБОР ќе продолжи со поддршката во наредните пет години, со акцент врз креирање на конкурентна и привлечна економија, која ги опфаќа демографските аспекти, го поддржува развојот на одржлива инфраструктура, зелена економија и зајакнување на интеграцијата со поширокиот регион и глобалните ланци на вредности. Сите проекти на ЕБОР кои се финансирани во приватниот и јавниот сектор, имаат за цел да се справат со тековните предизвици: намалување на бројот на населението во земјата, недоволна продуктивност на пазарот на труд и дискрепанци во вештините, јаз во економската инклузија и пристапот до финансирање, подобрување на отпорноста на јавната инфраструктура и зајакнување на енергетската стабилност.

Банкарство: Како ЕБОР ја поддржува одржливата инфраструктура и проектите од сферата на зелената енергија во Северна Македонија и која улога ја има приватниот сектор во овие иницијативи?

Фатих Туркменоглу: Банката е посветена кон унапредување на инфраструктурата и еколошките стандарди во Северна Македонија, зајакнување на поврзаноста и поддршка на транзицијата кон обновлива енергија.

ЕБОР играше витална улога во унапредување на клучната патна и железничка инфраструктура, во Пан-Европските Коридори 8 и 10. Инвестираше околу 427 милиони евра во осум проекти за изградба на патишта, а пет се во различни фази на имплементација. Исто така, беше и единствената меѓународна финансиска институција која ги поддржа ТЕН-Т коридорите, и учествуваше во обновување на железничката флота во изминатава декада, со портфолио од шест проекти во износ од 257 милиони евра.

Нашата долгорочна соработка во транспортниот сектор, вклучува и помош на македонските власти во подготвување на Инвестициската Рамка за Западен Балкан (Western Balkans Investment Framework-WBIF) во однос на апликацијата за техничка помош за грант, за обезбедување на проектна документација, потребна за рехабилитација на железничкиот Коридор 10. Оваа техничка помош е неопходна, и служи за одредување на приоритети за инвестициите во критичниот железнички Коридор 10 во Северна Македонија. Овие инвестиции значително ќе ја засилат поврзаноста, ќе го поттикнат патничкиот и транспортниот сообраќај и ќе ја зајакнат регионалната економска интеграција.

Посветени сме во зајакнување на околината преку проектот за Регионален цврст отпад. Ова е иницијатива наменета да обезбеди услуги согласно стандардите на Европската Унија, за над 1 милион жители во три претходно определени региони. ЕБОР одигра клучна улога во обезбедување на грантови од билатералните донатори, вклучувајќи ја Швајцарија и Шведска, како и од Инвестициската Рамка за Западен Балкан.

Енергетската криза ја забрза енергетската транзиција преку нагласување на значењето на енергетските трошоци и обезбедувањето, потребата да се има разновидна база на набавка и интегрирани регионални пазари. Обновливите извори на енергија нудат енергија од домашно производство по конкурентни трошоци, и носат големи еколошки бенефити и безбедност во снабдувањето. Во оваа смисла, моменталната состојба обезбедува можности за забрзување на инвестиции од обновливи извори на енергија (во јавниот и во приватниот сектор) и ја истакнува потребата за подобрување на националната енергетска мрежа и прекуграничната поврзаност, заедно со поголемата ликвидност на пазарите на енергија.

Заради ова, и покрај моменталното меѓународно опкружување, ЕБОР ја охрабрува земјата да остане фокусирана на патот на одржување на ниско ниво на јаглерод како издувен гас, и да остане посветена на декарбонизација на енергетскиот сектор, со цел да стигне до нето-нула емисии до 2050 година, кои се планирани во националната стратегија. Препорачуваме Северна Македонија да го поедностави процесот на издавање лиценци и процесот на одобрување во овој сектор, да ги стимулира приватните и јавните инвестиции во нови капацитети на обновлива енергија, сė со цел земјата да ги достигне амбициозните цели за обновлива енергија, и да стигне до 83 отсто намалување на емисиите, планирани до 2030 година, во нејзиниот зајакнат определен национален придонес. Би сакале да ја охрабриме Владата и понатаму да инвестира во мрежа на олеснување на капацитети за интеграција од обновливите извори на енергија и да работи во подобрување на пазарната ликвидност и унапредување на пазарното поврзување, колку што е можно поскоро, со цел да ја овозможи интеграцијата со европските енергетски пазари.

Преку поддршка на ЕБОР, на КОП28 конференцијата во Дубаи, Северна Македонија промовираше инвестициска платформа за праведна транзиција, преку која се управуваат долгорочните планови за ниско ниво на јаглерод, и праведна транзиција на секторот со електрична енергија. Платформата е одредница за земјата која е зависна од јаглен и ги поддржува амбициите да го трансформира енергетскиот сектор и економијата со ниско ниво на јаглерод, ниски трошоци и безбеден модел на примена. Платформата се стреми кон комбинирање на владини, меѓународни и приватни инвестиции, со цел да достигне минимум 1.7 гигавати на генерирана енергија од обновливи извори на енергија, до крај на деценијата, како и надградба на мрежата и складирање на енергијата, и примена на мерки за поддршка на заедниците кои се погодени од транзицијата на енергијата.

До денес, ЕБОР ги има поддржано регулаторните и легалните аспекти на воведување на аукции од обновливи извори на енергија, но и објава на три тендери за целосно комбиниран капацитет од 162 мегавати соларна енергија. Банката ќе го поддржи Министерството за енергија во однос на воведување на повеќекратни аукции за договорите за разликите, што ќе помогне во достигнување на 1 гигават нова соларна енергија и енергија добиена од ветер. ЕБОР ја поддржа земјата и во превземањето на првите чекори во енергетската транзиција, преку директно финансирање на изградбата на првите соларни фото-волтаици во сопственост на државната компанија за електрична енергија ЕСМ, со капацитет од 10 мегавати, на затворениот рудник со јаглен на термоелектраната Осломеј, кои се веќе во функција. ЕБОР финансираше 10 мегавати проширување на капацитетот на соларните фотоволтаици во Осломеј и 20 мегавати соларната плантажа за прилагодување во термоелектраната Битола. Развојот на преносната мрежа е критичен за енергетската транзиција, а ЕБОР неодамна поддржа и нови инвестиции во мрежата на југо-источниот регион на земјата, кој ќе дозволи поврзување на дополнителни 1,2 гигавати капацитет од обновливи извори на енергија. Банката останува подготвена за ја поддржи зелената транзиција на земјата, со дополнителна поддршка на политиките, техничка помош, финансирање на капацитети од обновливи извори на енергија, и мрежа на пренос на електричната енергија.   

Банкарство: Согласно Вашето искуство, кои се најголемите можности за раст на економијата во Северна Македонија, и како ЕБОР може да помогне локалните бизниси да се капитализираат?

Фатих Туркменоглу: ЕБОР одобрува директно и индиректно финансирање на компаниите, и ја поддржува приватната и државната конкурентност, како најважен стратешки приоритет и итна следна работна задача. Банката нуди повеќе од чисто финансирање на приватниот сектор. Ние пружаме деловни советодавни услуги, со кои помагаме раст на приватниот сектор и трансформација преку мрежата на меѓународни советници и локални консултанти. Во Северна Македонија, секоја година, даваме поддршка на бизнисите, на клиентите, како и на компании од рангот на старт-ап компаниите до голем компании и им нудиме обука и семинари, избор на консултанти и останати ентитети, да го изградат капацитетот со партнерските институции, нудиме и програми на забрзување на растот на компаниите, од сферата на дигитализација до зелена транзиција и инклузија, согласно стратешките приоритети на Банката.

ЕБОР е активна и на страна на политиката, и моментално работи со клучните ентитети за да ги дефинира главните приоритети на политиките на конкурентност за малите и средни претпријатија (МСП), кои треба да помогнат во подобрување на деловната клима.

Банкарство: Кои стратегии ги имплементира ЕБОР за да го зајакне инклузивниот развој и да ги подобри економските можности за маргинализираните заедници во Северна Македонија?

Фатих Туркменоглу: Од неодамна ЕБОР го интензивираше својот фокус на инклузивен развој во Северна Македонија, особено преку иновативни проекти и дијалог на политика. Над 50 отсто од потпишаните проекти во 2023 година се креирани со инкорпориран родов аспект.

Тука спаѓаат два инфраструктурни проекта со значајна инклузивна компонента. За прв пат, инклузивните карактеристики на набавка се дел од Регионалниот проект за цврст отпад, во однос на креирање на вештини и можности за вработување за групите луѓе кои не се еднакво застапени во општеството, како што се жените и Ромската популација.

Во прилог на ова, инклузивната компонента на проектот Железница Коридор 8 – Прва фаза, го поддржува имплементирањето на можностите за обука на младите луѓе, на местото каде што работат, преку усвојување на принципи на инклузивност.

Преку Програмата за економска вклученост, ЕБОР поддржа една од водечките локални компании за производство на кондиторски производи, преку основање на првата сертифицирана академија за извршен менаџмент во земјата, каде се нуди и професионално образование и основан е центар за обука, кој е клучен во обезбедување на заменски обуки во областите каде истите недостасуваат, промовирајќи професионален развој за едукација за цел животен век, превенирање на отселување на младите луѓе во регионот и обезбедување на развој на вештини.

Банката имплементира и Деловна програма за жени во бизнисот во Северна Македонија, наменета за бизниси управувани од жени и млади, обезбедувајќи им пристап до финансии, и консултантска поддршка. Нашата Програма за врвни претпријатија (Star Venture) поттикнува иновации и помага во зголемување на потенцијалот, на компаниите во рана фаза на работење, доколку сакаат да растат и да се прошират на меѓународно ниво.

Банкарство: Како ја гледате соработката на ЕБОР со Владата на Северна Македонија и меѓународните партнери, во насока на унапредување кон долгорочната стабилност и развој?

Фатих Туркменоглу: ЕБОР е посветена да продолжи во поддршката на Северна Македонија и да работи заедно со властите, на финансирање и развој на проекти од секторот на инфраструктурата и енергетиката.

Неодамнешното потпишување на Заедничката декларација на КОП28, е значајна одредница, која ја зајакнува посветеноста на земјата за зелена и праведна транзиција. Оваа соработка ја акцентира основната улога на меѓународната соработка во справување со климатските промени. Банката е насочена кон мобилизирање на инвестиции, зајакнување на иновативноста и обезбедување услови транзицијата да биде во корист на сите сегменти на општеството.

Банката е подготвена да и помогне на Северна Македонија во капитализирање на можностите кои се пружаат преку Планот за раст на ЕУ за Западен Балкан. Подготвени сме да ја поддржиме земјата во задоволување на потребите за инвестиции, техничка помош и експертиза, сите клучни за успешно имплементирање на неопходните реформи. Нашата посветеност за поддршка вклучува и зајакнување на конкурентноста преку подобрување на ланецот на снабдување, надградба на вештините на работната сила и зајакнување на управувањето. 

Во оваа насока, имаме за цел да ја промовираме регионалната интеграција и поврзаност, истовремено олеснувајќи го процесот на доближување до ЕУ. Нашите напори ќе се насочат кон поддршка на клучните инфраструктурни проекти, кои се во сферата на транзиција кон зелената енергија, кои креираат одржлива комбинација на енергија, постигнување на поголема ефикасност на ресурсите и обезбедување на родова и економска инклузија.

Банкарство: Како соработува ЕБОР со локалните банки во Северна Македонија во насока на зголемување на пристапот до финансирање за МСП, и какво влијание има оваа активност врз локалната економија?

Фатих Туркменоглу: Банките се ценети партнери на ЕБОР во Северна Македонија. Банкарскиот сектор е прагматично регулиран од Централана банка, што овозможува држење чекор со Европската регулатива, преку соработка.

Нашите пет партнерски банки се меѓу најголемите во земјата, и опфаќаат 75 отсто од пазарот, обезбедувајќи широк опсег на достапност на нашите продукти. Ние не сме тука за да се натпреваруваме со нив, ние сме нивни партнери. Со некои од нив, тоа партнерство трае 20-30 години. Добро се познаваме, се консултираме за видовите на продукти кои планираме да ги воведеме на пазарот, согласно интересот на локалните МСП. Во земјата, имаме стабилни деловни активности во финансискиот сектор преку посредување, кој резултира во инјектирање на 25 до 30 милиони евра во економијата, преку партнерските банки на годишно ниво.

Служиме на секторот на МСП, воглавно преку два вида на инструменти, механизми на гаранција и финансирање со грант поддршка. Механизмите на гаранција се користат во главно за програмите на инклузија, како Жени во бизнисот и Млади во бизнисот, кои го охрабруваат учеството на жените и младите во економските активности.

Веројатно ЕБОР е најдобро познат по своето финансирање поддржано со грантови, преку кое, на крајните корисници им се овозможува да добијат грантови по успешно завршување на инвестицијата. Најуспешните програми од оваа сфера се Поддршка на конкурентноста на МСП и Програми за рестартирање на МСП, преку кои ЕБОР има пласирано на пазарот 61 милион евра, во изминативе пет години, со што Северна Македонија стана најголемиот корисник на овие програми по глава на жител во регионот на Западен Балкан. 

Во моментов Програмата за развој на Обединетите Нации и Програмата за зелено финансирање поддржана од Владата, нуди пилот програма од 30 милиони евра, наменета за поддршка на зелените инвестиции во локалните МСП, која е достапна само во Северна Македонија.

Има многу нови производи кои што сакаме да ги развиеме во наредниве години, во различни сектори како што е декарбонизација, земјоделие и потенцијално, дури и враќање на мигрантите во Северна Македонија.

Накусо, нудиме голем број можности за МСП во земјата и истото го реализираме во главно преку локалните банки, кои добро го знаат пазарот и кои ни овозможуваат идеите да ни станат реалност.

Започнувајќи како приказна што ќе создаде вистинска вредност за клиентите да успеат да развијат успешен бизнис модел, компанијата Smart Finance веќе три години успешно функционира на нашиот пазар во полето на консултанството и финансиите.

Со фокус на креативност, експертиза и професионализам, тимот на Smart Finance нуди решенија за раст и развој на бизнисите на своите клиенти. Ова вклучува оптимизација на финансиското работење, пристап до неповратни грантови и субвенции, како и проектно финансирање во областа на недвижности.

Во интервјуто, Стојан Ѓуровски како СЕО и Марија Солева Илиевска како Managing Partner ги споделуваат досегашните успеси на компанијата и идните планови за раст и иновации. Тие ги истакнуваат ангажманите на компанијата за поддршка на самите почетоци, поддршка во растот на клиентите и стремежот кон постигнување на финансиска независност и успешен бизнис модел.

Банкарство: Smart Finance е компанија која постои и функционира на пазарот повеќе од три години. Дали може да ни кажете нешто повеќе за Smart Finance, кој беше мотивот за основање на компанијата?

Стојан Ѓуровски: Smart Finance е компанија која успешно функционира на пазарот веќе три години.

Мотивот за основање на компанијата произлезе од потребата за иновација на финансиските услуги, но и од желбата да се креира долгорочно партнерство со клиентите, да ги поддржиме во нивните финансиски стратегии и потреби. Со своето искуство стекнато во банкарскиот сектор, конкретно во делот на корпоративни клиенти, забележуваме висок степен на нереализирани грантови од страна на компаниите во Македонија, кои остануваат неискористени поради недоволната информираност или поради сложениот процес на аплицирање. Ова ја открива потребата за креирање на среднорочни и долгорочни стратегии и бизнис анализи кои ќе им овозможат на компаниите да ги искористат овие неповратни грантови. Неповратните грантови се најдобар извор за финансирање на бизнисите, освен што ја зголемуваат довербата на инвеститорите, истите даваат и поголема флексибилност во однос со управувањето на финансиите и покрај тоа, средствата добиени од грант се неповратни.

Овие карактеритстиките кои со себе си ги носат неповратните грантови се моќен инструмент за развој и поддршка на бизнисите.

Целта на Smart Finance е да ги обезбеди потребните информации и совети на своите клиенти, давајќи им можност да ги искористат грантовите на најефикасен начин. Она по што се издвојува Smart Finance е желбата за успех, бидејќи успехот на клиентите е и наш успех, се стремиме кон тоа да бидеме партнер кој ќе им помогне на клиентите да ги остварат финансиските планови и да постигнат финансиска стабилност.

Банкарство: Кои се основните консултантски услуги што ги нуди вашата компанија и како се разликуваат од услугите на вашите конкуренти, која е вашата конкурентска предност, односно зошто клиентите би требало да се одлучат за соработка со Вашата компанија?

Стојан Ѓуровски: Нашиот тим во Smart Finance е специјализиран во повеќе области, нуди широк спектар консултантски услуги, вклучувајќи неповратни грантови и субвенции, проектно финансирање, недвижности, надворешен финансиски менаџер и due diligence.

Она што несомнено нè издвојува од конкуренцијата е нашиот персонализиран пристап кон секој клиент. Нашата конкурентска предност лежи во високиот степен на експертиза и искуство на нашиот тим, како и во тоа што секој клиент за нас е индивидуален предизвик, а не само уште еден проект. Посветени сме на идејата за креирање на иновативни решенија кои ги задоволуваат потребите на нашите клиенти и ги надминуваат нивните очекувања. Па затоа, ако клиентите сакаат да имаат партнер кој ќе ги разбере и поддржи на нивниот финансиски пат, тогаш соработката со нас е нивниот вистински избор!

Банкарство: Мотото на Вашата компанија е: “Осигурајте си успешна финансиска приказна со наша помош”! Може ли накратко да ни објасните како изгледа процесот на едуцирање и консултирање на клиентите и какви придобивки ќе имаат од користењето на услугите на Smart Finance?

Стојан Ѓуровски: Процесот на едуцирање и консултирање на клиентите во Smart Finance започнува со детално разбирање на потребите на клиентот, неговите цели и финансиски ставови. Ги идентификуваме предизвиците на клиентите, а потоа, нашите финансиски консултанти создаваат персонализирана стратегија, која ги води клиентите кон успешно постигнување на нивните финансиски цели. Придобивките од користењето на услугите на Smart Finance се многубројни.

Прво, клиентите имаат први пристап до информaциите за расположливите грантови, што ќе им помогне во зголемување на нивната финансиска ефикасност и профитабилност. Во исто време, нашите финансиски консултанти обезбедуваат стабилна и професионална поддршка, што им овозможува на клиентите да се фокусираат на своите основни деловни активности.

На крај, со заедничка соработка, клиентите можат да си обезбедат успешна финансиска приказна, со нашата помош како нивен партнер за финансиски раст и развој.

Банкарство: Значаен аспект во секојдневното работење е управувањето со ризиците. Каква е вашата стратегија за управување со ризиците и на кој начин ги анализирате и преземате чекорите за минимизирање на ризиците кои може да се појават кај одреден клиент? Како ја обезбедувате стабилноста на клиентските инвестиции на долг рок?

Марија Солева Илиевска: Нашата стратегија за управување со ризиците започнува со детално разбирање на бизнис моделот на клиентот. Со моето искуство во работењето во областа на кредитниот ризик во Банкарскиот сектор за корпоративни ентитети, ја разбирам важноста на индивидуалниот пристап и деталната проценка на ризиците. Ова вклучува детектирање и анализа на кредитните ризици, и со клиентите работиме заедно за да дефинираме стратегии за минимизирање на ризиците, прилагодени специфично за нивните потреби и цели. Иако, секогаш постојат ризици кои не можат целосно да се минимизираат, ние се фокусираме врз база на ризиците да ги одбереме најдобрите можни решенија со цел да донесеме издржана инвестициска одлука.

Дополнително, правиме евалуација на компаниите, користиме различни модели за оценување на компаниите и нивната потенцијална стабилност на долг рок, што ни помага да ги одредиме најдобрите инвестициски планови и стратегии за нашите клиенти.

Со оваа целосна и прецизна анализа и управување со ризиците, ние целосно се ангажираме да обезбедиме стабилност и успешност на инвестициите на нашите клиенти на долг рок.

Банкарство: Живееме во ера на иновации и секојдневни иновативни решенија и производи. Дали планирате да воведете некој новитет во секојдневното работење? Кои се најважните трендови и иновации во областа на финансиските технологии што вашата компанија ги следи и како ги интегрирате во вашите услуги?

Марија Солева Илиевска: Живееме во време каде дигитализацијата е главен двигател, а нашата компанија се адаптира кон овој тренд. Ги следиме најновите трендови и иновации, напредните дигитални услуги во областа на финансиите и внимателно ги интегрираме во нашите услуги.

Возбудени сме да најавиме дека во тек е развој на иновативна паметна платформа која ќе биде апсолутно нова и не само за Македонија туку и за целиот Балкански регион. Без да откриваме многу детали, можеме само да потврдиме дека оваа платформа ќе им ги олесни на клиентите сите аспекти од нивните бизнис процеси и потреби.

Преку нашата нова платформа, клиентите ќе имаат пристап до напредни алатки и функционалности кои ќе им помогнат да ги оптимизираат своите потреби, да просперираат во своите деловни активности. Оваа иновативна платформа е само еден од начините преку кои сме подготвени да го подобриме и направиме искуството на нашите клиенти подобро и поефикасно.

Банкарство: Кои се најголемите предизвици со кои се соочуваат компаниите денес и Smart Finance помага во нивното надминување?

Стојан Ѓуровски: Компаниите се соочуваат со низа предизвици денес, особено во однос на пристапот до финансии, грантови и ефикасноста на процесите. Во Smart Finance, ние ја разбираме комплексноста на процесите и сме тука да помогнеме во нивното надминување.

Што се однесува до пристапот до грантови, програмите за доделување на грантови често имаат строги критериуми и упатства кои мора да се исполнат. Нашата компанија нуди поддршка за компаниите при изработката на анализа на бизнис модел, среднорочни и долгорочни стратегии, развивање на сопствен бизнис и финансиски план, како и подготовка на сите придружни материјали. Нашиот тим од експерти во нивната област внимателно и прецизно ги комплетираат апликациите со минимален ангажман од страна на клиентите, обезбедувајќи дека секој аспект од апликацијата е стратешки претставен за да се максимизираат шансите за успех.

Ова е само еден начин преку кој им помагаме на нашите клиенти да ги надминат предизвиците во инвестирањето и финансиското управување. Нашата компанија е посветена на обезбедување на комплетни финансиски решенија и поддршка, што им овозможува на клиентите да се фокусираат на своите основни деловни активности, додека ние се грижиме за нивните финансии.

Во денешниот дигитален пејзаж кој брзо се развива, точката во која се вкрстуваат финансиите и технологијата го обликува начинот на кој спроведуваме трансакции. Еден од пионерите во оваа област е г-дин Антонио Аргир, искусен експерт со длабоко разбирање на дигиталните платежни системи.

Со фокус на теми како што се Apple Pay, Google Pay, NLB Smart POS и поширокиот спектар на дигитализација, Аргир носи богатство на знаење и детален увид во овие дејности.

Во ова ексклузивно интервју, навлеговме во нијансите на овие трансформативни технологии, истражувајќи го нивното влијание врз потрошувачите, бизнисите и иднината на финансиските екосистеми.

Во продолжение разговараме со г-дин Антонио Аргир, член на УО на НЛБ Групација, одговорен за управување со групацијата, плаќања и иновации.

Банкарство: Неодамна НЛБ го имплементираше Apple Pay во Словенија. Кажете ни малку повеќе за опциите што Apple Pay им ги нуди на клиентите? 

Антонио Аргир: Така е, ние сме исклучително горди што на крајот на февруари во Словенија ја овозможивме услугата Apple Pay за корисниците на НЛБ. Реакциите кои ги добиваме од клиентите се многу позитивни, бидејќи клиентите навистина со нетрпение ја очекуваа оваа услуга. Со овозможувањето на Apple Pay, НЛБ дополнително ја зајакна својата позиција како дигитално напредна банка. Сепак, ова не е единствената иновација што ја воведовме во НЛБ Групацијата во последната година. 

Дефинитивно би го споменал и воведувањето на услугата Google Pay, воведувањето на новата повеќеканална дигитална банка Клик која овозможува исто корисничко искуство на сите уреди, односно и на паметните телефони и на компјутерите, и последно, но не и најмалку важно, лансирањето на NLB Smart POS решението кое овозможува паметно користење на телефоните и како ПОС терминал. Со сите решенија што ги нудиме, клиентите секогаш ги имаме во нашиот фокус. На нашите клиенти сакаме да им го понудиме најдоброто корисничко искуство кое можат да го добијат на пазарот. 

Оценувам дека НЛБ Групацијата во последниот период навистина презеде решителни чекори на патот кон обезбедување на најдобро корисничко искуство за своите клиенти на сите пазари каде што работи, вклучително и во Македонија. Амбицијата на НЛБ е секако многу поголема и поширока. Сакаме што поскоро да ја овозможиме услугата Apple Pay и на другите пазари, секако и во Македонија. Желбата е слична како во случајот со услугата Google Pay, кога практично НЛБ Групацијата прва ја донесе глобално популарната услуга на пазарите во Северна Македонија, Црна Гора и Босна и Херцеговина. 

Со Google Pay докажавме колку е значајна улогата на НЛБ Групацијата и каква системска позиција имаме во однос на глобалните технолошки компании, како и на локалните пазари каде што работиме. Така, слично на Google Pay, сакаме да ја направиме услугата Apple Pay достапна за сите наши клиенти во регионот кој го нарекуваме наш дом. НЛБ Групацијата сака на клиентите да им ги понуди најнапредни решенија за дигитално банкарство, а во исто време да обезбеди најдобро корисничко искуство, кое е безбедно и доверливо. 

Apple Pay е чекор на овој пат, бидејќи со услугата Apple Pay можете брзо, лесно и безбедно да плаќате со НЛБ картичките директно со вашиот iPhone или други уреди на Apple. Можете да плаќате и на ПОС терминали и онлајн. Користењето на Apple Pay е многу лесно, бидејќи клиентите едноставно го доближуваат својот iPhone или Apple Watch поблиску до терминалот за плаќање. Кога плаќате онлајн и преку апликации, информациите како што се вашето име и презиме и адреса се пополнуваат автоматски. Apple Pay користи безбедносни карактеристики вградени во вашиот Apple уред, вклучувајќи Face ID и Touch ID, кои се дизајнирани така што само вие можете да одобрувате плаќања.

Банкарство: Дали е достапна дигитализацијата на платежните картички за сите брендови (Mastercard/Visa) и дали крајниот корисник има некакви почетни трошоци, т.е. цена по трансакција? 

Антонио Аргир: Во Словенија, НЛБ Групацијата обезбедува Apple Pay услуги и за Visa и за Mastercard картички. Истата амбиција ја имаме и за останатите пазари каде што работи НЛБ Групацијата. Apple Pay е достапен бесплатно за нашите клиенти, нема дополнителни трошоци за клиентите кои користат ја користат оваа услуга. 

Банкарство: Кога реално може да очекуваме Apple Pay во Македонија? Дали Apple Pay моментално се имплементира во НЛБ Банка Скопје? 

Антонио Аргир: Имплементацијата на услугата Apple Pay се одвива истовремено за останатите членки на НЛБ Групацијата. Се надеваме дека и другите банки од нашата Групација, за кои Банкарт обезбедува услуги за обработка на картички и банкомати, ќе можат да воведат Apple Pay за релативно краток временски период. Услов за имплементација на услугата е секако присуството на Apple Pay на секој пазар, што е исклучиво одговорност на Apple. Apple Pay сè уште не е достапен на пазарите во Северна Македонија, Босна и Херцеговина и Косово, па НЛБ Групацијата води интензивни разговори со Apple со цел што поскоро да ги отвори овие пазари за нивните производи. Врз основа на успешната имплементација во Словенија, сметам дека сме на добар пат да го донесеме Apple Pay и во Македонија.

Банкарство: Дали мислите дека имаме потенцијал да го користиме овој паричник во Македонија? Колку корисници со iPhone реално може да се очекува да ги дигитализираат своите картички преку Apple Pay, имајќи предвид дека во Македонија во септември 2023 година се дигитализирани само 29.000 дебитни и 14.000 кредитни картички? 

Антонио Аргир: Групацијата НЛБ е регионален пионер во областа на напредните дигитални плаќања. Уверен сум дека има голем потенцијал за раст на мобилните плаќања како на македонскиот, така и на другите регионални пазари. Овој вид на плаќање носи многу предности за клиентите, но и за продавачите и последно, но не и најмалку важно за државата, бидејќи го намалува уделот на сивата економија.

Токму поради ова, сметам дека земјите исто така треба да преземат поактивен пристап кон промовирање на дигиталните и безготовински плаќања, бидејќи уделот на овие плаќања во регионот е далеку под европскиот просек. По воведувањето на услугата Google Pay, а сега и услугата Apple Pay и со тоа подобреното корисничко искуство, бројот на дигитализирани картички меѓу корисниците на НЛБ во Словенија расте исклучително брзо. Од воведувањето на Google Pay минатиот јуни, бројот на дигитализирани картички меѓу корисниците на НЛБ во Словенија се зголеми за повеќе од четири пати до крајот на 2023 година, а тој број сè уште расте. 

Податоците за Apple Pay се уште поимпресивни, бидејќи корисниците на НЛБ дигитализираа повеќе од 30.000 картички само во првата недела. Подобреното корисничко искуство и популарноста на Google Pay меѓу корисниците на НЛБ во Словенија се докажува со фактот дека уделот на бесконтактните плаќања со мобилни и паметни часовници е двојно поголем од минатогодишниот просек. Сè уште немаме податоци по воведувањето на Apple Pay, но врз основа на бројот на дигитализирани картички, претпоставуваме дека процентот на плаќање преку мобилен и паметен часовник значително ќе се зголеми. Истовремено, неопходно е да се истакне и фактот дека во овој период обемот (износот) на трансакциите на клиентите на НЛБ направени со паметен телефон или паметен часовник исто така е повеќе од двојно зголемен. Сигурни сме дека ќе бидеме сведоци и на сличен тренд на брз раст на дигитализираните картички и трансакциите направени со овие картички и во Македонија.

Банкарство: Имајќи предвид дека ова интервју го спроведовме партнерски со АЕТМ Скопје, следното прашање е поврзано со нивното делување. Асоцијацијата за е-трговија преку своето делување се стреми да ги едуцира клиентите за бенефитите кои ги нуди е-плаќањето и дигитализацијата. Како ја оценувате работата на АЕТМ кога е во прашање овој сегмент на плаќања?

Антонио Аргир: Да потсетам дека НЛБ Банка Скопје е прва банка која на македонскиот пазар овозможи процесирање на плаќањата преку електронска трговија, практично уште во 2008 година, а денес банката има преку 50% пазарно учество во остварен волумен кога станува збор за онлајн плаќањата. На клиентите Банката им нуди стабилен, 24/7 достапен сервис за плаќање, но и низа дополнителни алатки и функционалности со цел корисниците да ги спроведат плаќањата на брз, едноставен и безбеден начин. 

За работата на Асоцијацијата, можам да дадам само позитивни оценки. Навистина сметам дека оваа организација, од нејзиното основање во 2017 година, е непоколеблива во своите напори да го катализира растот и напредокот на секторот за е-трговија. Би рекол, слично како што НЛБ е пионер во обогатување на финансискиот пејзаж со иновативни услуги и трансформација на традиционалното банкарство, така и Асоцијацијата за е-трговија е пионер во визионерски иницијативи и постојана потрага по иновации кои имаат трансформативно влијание на дигиталната трговија.

Преку регионалната улога која во моментов ја имам во нашата НЛБ Групација, имајќи подобар поглед и знаења за регионот, можам да кажам дека стратешките иницијативи на Македонската Асоцијација за е-трговија не само што ја поттикнаа индустријата напред, туку и поставија „златен стандард“ за сличните организации во регионот. 

Преку своите иновативни програми и посветеност кон извонредност, тие постојано демонстрираат длабоко разбирање на динамиката на пазарот, градејќи поволна средина за раст на овој сегмент, но и на сите останати чинители кои учествуваат во процесот на е-трговија, практично поттикнувајќи еден просперитетен екосистем кој придонесува за деловен успех.