Берзанските турбуленции низ целиот свет што ги предизвика американскиот претседател Доналд Трамп со неговите царински политики имаа силно влијание врз средства вредни речиси 121 милион евра со кои управуваат инвестициските фондови во земјава. Некои во оваа бура успеаја да остварат фантастични приноси, но некои отидоа во минус. 

Анализираме кои инвестициски фондови им донесоа убава заработка на своите инвеститори, а кои ги разочараа. Кои фондови избија на врвот според вредноста на средствата и приносите, а кои отидоа надолу?

Во последните шест месеци, па и во последните 12 месеци апсолутен шампион е КБ Инвест златен фонд со 6-месечен принос од дури 33,81% и годишен од фантастични 40,16%. Порасна и нето вредноста на средствата со кои управува овој фонд, и тоа за една година од 316,4 милиони денари на 491,4 милиони денари, односно за 55,3%. За шест месеци нето вредноста на средствата на овој фонд е зголемена за 46,3%. Овие бројки се резултат на рекордниот раст на цената на златото на светско ниво.

Второто место по успешност го држи уште еден фонд на друштвото КБ Инвест, а тоа е КБ Инвест МБИ10 со годипен принос од 34,1% и 6-месечен од 6,33%. Но, на исто рамниште е и инвестицискиот фонд Вега финансии, кој има помал годишен принос (23,91%), но поголем на 6-месечно ниво (13,63%). Што се однесува до нето вредноста на средствата на овие два фонда, кај КБ Инвест МБИ10 за една година е зголемена од 1,23 милијарди денари на 2,1 милијарда денари (66,4%), а за шест месеци за 11,9%. Нето вредноста на средствата на Вега Финансии за една година е зголемена од 19,2 милиони денари на 38,8 милиони денари (102%), а за шест месеци за 37,2%. Но, Вега Финансии се уште е далеку помал фонд од КБ Инвест МБИ10.

Ако ги следиме приносите на годишно ниво, следува КБ Инвест Акции со стапка од 14,45%. Во првата половина од годината има малку поскромен резултат со остварен принос од 8,37%. Нето вредноста на средствата на овој фонд на 30 јуни 2024 година изнесуваше 198 милиони денари, а на 30 јуни оваа година дури 317,8 милиони денари, што претставува раст од 60,5%. 

И КБ Инвест Балансиран бележи двоцифрен принос за една година од 13,2%, а за шест месеци од 7,1%. Порасна и нето вредноста на средствата на овој фонд од 837,9 милиони денари на 1,5 милијарди денари. 

Групата фондови со двоцифрен принос за една година завршува со Иново Статус Балансиран, чиј принос за 12 месеци изнесува 12,49%, но за последните шест месеци е скромни 2,45%. Овој фонд на 30 јуни 2024 располагал со нето вредност на средства од 71,8 милиони денари, а една година подоцна со 80,4 милиони денари. 

Поскромен и едноцифрен годишен принос имаат НЛБ Америка (6,83%), Граве Флекс бонд евро (6,70%), Вега Технологија (6,59%), ВФП Бонд (5,70%), КБ Инвест Обврзници (5%). На годишно ниво, во минус отидоа Иново Статус Солар (-11,25%), ВФП Дивиденда Акции (-2,41%) и Вега Свет (-1,23%).

А, во првите шест месеци од оваа година многу повеќе фондови отидоа во минус со приносот: НЛБ Брик (-0,45%), НЛБ Америка (-3,47%), НЛБ Топ Брендови (-2,42%), Граве Глобал (-4,08%), ВФП Дивиденда Акции (-3,67%), Вега Свет (-0,86%), Вега Технологија (-3,01%), Иново Сатус Солар (-7,78%) и ВФП Етикс акции (-6,39%).

Вкупната вредност на средствата со кои управуваат 23-те инвестициски фондови во земјата на 30 јуни годинава достигна 7.420.557.619,59 денари, што е приближно 121 милион евра. И тука се случи голем пресврт, во кој КБ Инвест со своите фондови ја презеде лидерската позиција од ВФП Фонд менаџмент. Пресвртот се случи уште во минатата година – ако на 31 март 2024 година ВФП Фонд менаџмент имаше нето вредност на средства од 104 милиони евра, а КБ Инвест од 89 милиони евра, на крајот од годината распоредот беше друг. КБ Инвест порасна на 126 милиони евра  и го претрка ВФП Фонд менаџмент, чија нето вредност на средства изнесуваше 121,7 милиони евра. Предноста на КБ Инвест продолжува да расте и на 31 март оваа година ова друштво има нето вредност на средства од 140 милиони евра, а ВФП Фонд менаџмент од 132 милиони евра.

Електронските пари стануваат реалност за македонските граѓани, а преку нив тие ќе ја доживеат актуелната дигитална револуција што го зафати светот на најдиректен начин. Но, дали се подготвени ментално и со знаење целосно да влезат во светот на виртуелните пари, кој би требало да им донесе побрзи и поевтини плаќања како физички лица и како фирми.

Народната банка на Македонија и новиот гувернер Трајко Славески се дефинитивно подготвени и горди на нивната иницијатива да ја воведат најсофистицираната финтек индустрија на македонскиот пазар на платежни услуги. Гувернерот Славески на мрежата Х веќе напиша “Не е лошо за почеток – модернизација преку дигитализација на системите за извршување на плаќања и зголемена конкуренција во платниот промет”.

Со ова сака да истакне дека пазарот на платежни услуги во земјата влегува во нова фаза на модетнизација со влезот на дигиталните платформи, како што се Paysera, IutePay и Apple Pay.

На финтек компаниите им беа потребни околу две години од донесувањето на измените на Законот за платежни услуги за да го истераат целиот процес до старт на работењето.

Paysera Македонија, локалната подружница на една од најстарите и најуспешни институции во Европа, е првата лиценцирана институција за издавање електронски пари во земјава, која ја доби лиценцата од НБРМ. Paysera е основана во 2004 година во Литванија, а денес има над еден милион клиенти и располага со просечна актива од 500 милиони евра.

„Ова се одлични вести за граѓаните на Северна Македонија. Нудиме широк спектар на дигитални решенија за плаќање и беспрекорна интеграција со глобални платформи. Главни корисници ќе бидат фриленсерите, корисниците на Airbnb и компаниите за увоз-извоз, кои сега ќе уживаат во побрзи и попристапни трансфери на пари до и од ЕУ и другите пазари каде што работи Paysera“, изјави Башким Зеќири, основачот на Paysera Macedonia. Тој најави лансирање на услугите до крајот на годината.

Уште една финансиска институција доби лиценца од НБРМ за издавање електронски пари и за давање платежни услуги. IutePay Македонија, дел од естонската групација Iute, ќе им овозможи на своите клиенти да отворат платежни сметки, да дополнуваат средства на својот дигитален паричник, да пристапуваат до своите средства преку бескаетични банкомати, да вршат безготовински трансфери во реално време и брзи плаќања кон трговци со користење QR код.

„Лиценцирањето на институцијата за електронски пари е значаен чекор, кој не претставува само регулаторно одобрување, туку почеток на револуција во начинот на кој се нудат и користат финансиските услуги во С. Македонија. Нашата мисија е јасна: да понудиме брзи, беспрекорни и кориснички ориентирани решенија, со највисоки стандарди на сигурност и иновации“, изјави Александар Петковски, Извршен директор на Iute Pay Македонија.

За издавање електронски пари се подготвува и компанијата МКПЕЈ, од каде уште во минатата година најавија дека ќе го воведат првиот македонски електронски паричник за онлајн плаќања и трансфер на електронски пари, преку кој платежните трансакции ќе се извршуваат моментално, без физички ограничувања во однос на денот и времето.

Како значајна иновација на пазарот го најавува QR кодот, кој овозможува корисниците само со едно скенирање да ги завршат платежните трансакции веднаш.

Влезот, пак, на Apple Pay во Македонија, кој ексклузивно го најави Банкарство.мк, значи брзи, безбедни и бесконтактни плаќања преку iPhone, Apple Watch и останатите прифатени уреди, за што е потребно платежната картичка издадена од банка да се додаде во Apple Wallet.

Влегувањето на Apple Pay ќе претставува нов импулс за развојот на мобилните плаќања во Македонија и ќе поттикне натамошна конкуренција меѓу банките и финтек компаниите. Тука треба да се додадат веќе присутните глобални платформи Google Pay, Garmin Pay и Visa Direct.

Институциите што нудат електронски пари го исклучуваат посредништвото на традиционалните банки, се фокусираат на последната технологија и им овозможуваат на корисниците контрола на своите лични финансии преку мобилни и онлајн платформи. Патот за нивен влез го овозможи НБРМ на почетокот на 2023 година, кога почна да важи новиот Закон за платежни услуги и платни системи и треба да донесе либерализација на пазарот на платежни услуги.

„Освен банките, во улога на даватели на платежни услуги може да се јават и штедилниците, платежните и институциите за електронски пари, како и т.н. фин-тек секторот. Овие играчи освен плаќања со платни налози (кредитни трансфери) и со платежни картички, кои и досега им беа овозможени на граѓаните и на компаниите од страна на банките, може да им понудат и екектронски пари, парични дознаки во земјата, како и купување производи и услуги преку интернет без употреба на платежна картичка“, објаснија тогаш од Народната банка.

За извршување на платежните трансакции, граѓаните и фирмите ќе може да отворат сметки кај платежни институции и институции за електронски пари. Паричните средства на овие сметки нема да претставуваат депозити и на нив нема да се пресметува и исплатува камата. Паричните средства кај платежните и институциите за електронски пари ќе бидат заштитени со тоа што ќе се чуваат на посебни сметки во Народната банка, во деловните банки или во штедилниците, а нема да влегуваат во стечајната или ликвидационата маса во случај на престанок со работа на банката или штедилницата каде што се чуваат.

Преземањето на авторски содржини (текстови и фотографии) од оваа страница е строго забрането без претходно писмено одобрение и е предмет на условите наведени на следниот линк.

Инфлацијата во САД бележи забрзување, што повторно ги става во фокус увозните тарифи на претседателот Доналд Трамп и потенцијалното менување на монетарната политика на Федералните резерви (ФЕД). Според најновите податоци на Министерството за труд, инфлацијата порасна за 2,7% во 12-те месеци заклучно со јуни, што претставува највисока стапка на инфлација од февруари годинава.

Ова зголемување доаѓа по неколку месеци на релативна стабилност, годишната инфлација во април беше на четиригодишно најниско ниво од 2,3%, за потоа во мај да се искачи на 2,4%. Сега, јуни донесе уште понагласено зголемување, што многумина го гледаат како првиот јасен сигнал за ефектот на тарифите врз цените.

Ценовен притисок и растечки трошоци

Цените растат особено кај категориите кои се најпогодени од тарифите на Трамп, а тоа се:

• Облека: +0,4%
• Мебел: +1%
• Видео и аудио производи: +1,1%
• Играчки: +1,8%

Дополнително, зголемувањето на цените на домувањето, храната и бензинот исто така придонесе за повисоката инфлација.

Според економистите, ова е само почеток. Даниел Хорнунг од МИТ изјави дека ова е „првиот извештај за инфлација каде што царините почнуваат материјално да се појавуваат во клучните категории“. Бизнисите засега користат постоечки залихи, но кога ќе започнат да набавуваат по новите тарифи, притисокот врз цените ќе стане уште поизразен.

Како ќе реагира ФЕД?

Иако американската централна банка ФЕД целосно ја следи стапката на “основна инфлација” – која ги исклучува цените на енергија и храна, која исто така, е во пораст, достигнувајќи 2,9% во јуни. Ова е далеку над целта на ФЕД од 2% и сигнал за потенцијална промена на досегашниот пристап.

Досега, Федералните резерви ја држеа референтната каматна стапка во опсег од 4,25% до 4,5%, но во своите проекции најавија две намалувања на стапката до крајот на годината. Сепак, појаснија дека секоја одлука ќе биде условена од новите економски индикатори, а инфлацијата е клучниот од нив.

Бил Адамс, главен економист во „Comerica Bank“, изјави дека е малку веројатно дека ФЕД ќе ја намали каматната стапка на крајот на јули, но најверојатно сценарио е намалување на референтната стапка во септември, особено доколку до тогаш постои стабилен тренд во инфлациските податоци.

Политички притисок и неизвесност

Претседателот Доналд Трамп, кој веќе ја критикуваше ФЕД за преголемото калкулирање и одолговлекување со намалувањето на каматните стапки, врши сè поголем притисок врз гувернерот Џером Пауел. Иако централната банка функционира независно, политичкиот наратив и очекувањата за „поевтини“ пари остануваат дел од пошироката економска слика.

Но, ФЕД е во деликатна позиција:

• Премногу брзо намалување на каматните стапки може дополнително да го поттикне растот на инфлацијата;
• Премногу бавно дејствување може да ја успори економската активност во услови на високи трошоци за финансирање и зголемена неизвесност.

Што следува?

Трговската политика на САД повторно станува клучен двигател на внатрешните економски движења. Најавените нови царини што треба да стапат на сила на 1 август, како 30% за целиот увоз од Мексико и ЕУ дополнително би можеле да го ескалираат притисокот врз цените и да ја поттикнат инфлацијата.

Доколку инфлацијата продолжи со нагорен тренд, ФЕД ќе се најде во сложена позиција да балансира меѓу:

• Целта за стабилни цени
• Поддршка на економскиот раст
• Одржување на довербата на пазарот

Заклучок

Извештајот за инфлацијата во јуни е потенцијално пресвртна точка за монетарната политика на САД. Иако ФЕД засега се воздржува од итна реакција, сè повеќе економски и политички сигнали укажуваат дека намалување на каматните стапки е можност, но не и извесност особено ако тарифниот шок продолжи да го потхранува растот на цените.

Во наредните месеци, клучно ќе биде дали зголемената инфлација ќе биде краткотраен ефект од новите царини или почеток на подолг инфлациски циклус.