Според договорот што вчера го постигнаа украинската и американската делегација во Џеда – Саудиска Арабија, предвиден е прекин на воените дејствија за 30 дена, со можност за продолжување со заедничка согласност на Русија и Украина.

САД го потврдија обновувањето на размената на разузнавачки информации со Украина и продолжувањето на воената помош, а договорот за американски инвестиции во развојот на украинските минерални ресурси е повторно на маса.

Овој предлог за прекин на огнот не само што отвора простор за преговори со Русија, туку и ги подобрува односите меѓу Вашингтон и Киев, кои се заладија по јавниот судир меѓу претседателот Володимир Зеленски и Доналд Трамп.

Доколку се постигне примирје и прекин на огнот во Украина, тоа би имало значително влијание на европската и светската економија. Ако се постигне договор за примирје, тоа ќе овозможи стабилизација на регионалната ситуација и би отворило пат за обновување на економските врски и инфраструктура. Некои од клучните ефекти би биле следните:

Економска стабилизација во Европа

Намалување на енергетската криза: Украина е важен транзитен коридор за енергетски ресурси, а во исто време Русија е значаен извозник на енергија. Примирјето би ја намалило нестабилноста на пазарот на електрична енергија и би довело до значителен пад на цените на нафтата и природниот гас, што би ги олеснило енергетските трошоци за Европската Унија.

Обновување на трговијата: Прекин на конфликтот би дозволил рестартирање на трговијата меѓу Европската унија, Украина и Русија, што би ги подобрило економските услови за многу земји во регионот.

Повраток на инвестиции

Со стабилизацијата на ситуацијата во Украина, постојат добри изгледи за враќање на странските инвестиции во земјата, но и во регионот. Бизнисите кои беа принудени да се повлечат поради конфликтот можат повторно да ја разгледаат можноста за инвестирање во Украина и околните земји.

Смирување на глобалните синџири на снабдување

Во текот на конфликтот, глобалните синџири на снабдување со многу производи, вклучувајќи и земјоделски производи како пченица, пченка и други стоки, беа нарушени. Примирје би помогнало за понатамошно нормализирање на снабдувањето, особено за земјоделските производи кои се клучни за глобалните пазари.

Пониски цени на храната и земјоделските производи би имале позитивен ефект врз економиите, особено на земјите во развој кои се зависни од увоз на храна.

Намалување на геополитичката несигурност

Примирјето ќе ја намали геополитичката неизвесност во регионот на Источна Европа, што може да помогне во намалување на ризиците поврзани со инвестирање и трговија.

Потенцијално, на глобално ниво, се очекува да се намалат и цените на металите и минералите кои се важни за производството на технологија и автомобилска индустрија.

Ризик од нови санкции и економски одмазди

Освен позитивни, ова примирје може да има и некои негативни последици. Доколку примирјето подразбира големи отстапки од страна на Украинa или значајни политички договори, може да предизвика нови санкции или економски одмазди од страна на западните земји против Русија или други актери кои се поврзани со конфликтот.

Во зависност од деталите на договорот, санкциите врз Русија може да останат или да се променат, што ќе има големо влијание врз глобалната економија, особено на пазарите на нафта и гас.

Психолошки ефект на глобалните пазари

Примирјето би дало сигнал за намалување на глобалниот ризик и несигурност. Како резултат на тоа, глобалните капитални пазари би можеле да реагираат позитивно, со раст на индексите и враќање на довербата во инвестирањето, особено на развиените пазари.

Во целина, постигнување примирје, прекин на огнот и конечен крај на војната во Украина, би имало повеќекратен ефект врз глобалната економија, со потенцијално позитивни исходи за Европа и светот, особено ако конфликтот не се продолжи. Сепак, важен фактор ќе биде тоа како ќе се имплементира договорот и какви политички, економски и безбедносни гаранции ќе бидат поставени во процесот.

Во понеделникот, 27 јануари 2025 година, акциите на Nvidia доживеаја значителен пад, губејќи околу 12,2% од нивната вредност. Овој пад ја намали пазарната капитализација на компанијата за приближно 600 милијарди долари, што претставува еден од најголемите еднодневни губитоци во историјата на американскиот пазар.

Што доведе до овој драматичен пресврт?

Главната причина за овој пад е објавата на кинеската технолошка компанија DeepSeek, која разви моќен модел на вештачка интелигенција наречен R1. Овој модел стана популарен веднаш по неговото лансирање на 20 јануари, достигнувајќи го врвот на Apple App Store и влегувајќи во топ 10 на листата Chatbot Arena на Универзитетот во Калифорнија, Беркли. DeepSeek потроши само 5,6 милиони долари за обука на претходниот модел V3, што ги загрижи инвеститорите во однос на трошоците и вреднувањето на американските технолошки компании кои инвестираат огромни суми во вештачка интелигенција.

Оваа вест предизвика пад на акциите не само на Nvidia, туку и на други големи производители на чипови како Broadcom (пад од 12,1%) и Advanced Micro Devices (пад од 4,5%). Дополнително, технолошките гиганти како Microsoft и Alphabet (матичната компанија на Google) исто така забележаа пад на акциите, што укажува на пошироко влијание врз технолошкиот сектор.

Што можеме да научиме од ова?

• Непредвидливост на пазарот: Дури и најуспешните компании можат да доживеат ненадејни падови;
• Конкуренцијата не спие: Иновациите можат да дојдат од неочекувани насоки, менувајќи ја динамиката на пазарот преку ноќ;
• Важноста на диверзификацијата: Потпирањето на еден извор на приходи или технологија може да биде ризично.

Овој настан е потсетник за брзината со која се менуваат работите во технолошкиот свет. До минатата недела зборувавме за историскиот успех на Nvidia, а сега за пад од над 600 милијарди долари. Останува да видиме дали Nvidia ќе успее да се опорави и да продолжи со растот или ќе се соочи со предизвици поради ваквата конкуренција.

Народната банка на Република Северна Македонија ги објави новите податоците за платежната статистика за трите квартали од 2024 година, кои покажуваат постојан тренд на зголемена употреба на дигиталните канали за извршување на плаќањата во земјата. Во трите квартали од 2024 година се забележува значителен годишен раст кај бројот и вредноста на платежните трансакции на граѓаните во трговијата во земјата. Вкупните трансакции со картички во земјата и во странство издадени од домашните и странски даватели на платежните услуги, пораснале за 11,3% по број и за 13,6% по вредност. Вредноста на трансакциите на места на продажба за е-трговија изнесуваат 522.5 милиони евра и преставува 9,1% од вкупните трансакции и преставува раст од 7,5% во однос на истиот период минатата година. При тоа овој пораст се должи во главно на растот на вредноста на трансакциите направени во странство од домашни иматели на платежни картички кој изнесува 39,7%. Вредноста на направените трансакции кон домашни е-трговцизабележува пад од 6,7%.

Ако имаме во предвид дека готовината при достава (Cash on Delivery – CoD) доминира како најчест начин на плаќање во е-трговијата, и тоа според последните податоци на Findex (2021) 47% од македонските онлајн купувачи се потпираат на плаќање во готово, а кај домашните е-трговци постои опцијата за готовина при доставата, што не е случај кај странските е-трговци, може да се каже дека се уште готовината доминира при онлајн плаќањето.

Асоцијацијата за е-трговија, во своето шесто издание направи анализа на е трговијата во земјите од Западен Балкан („Преглед на е-трговијата во Западен Балкан, 2024 година“, поддржано од НЛБ групацијата) каде што во делот за плаќањето, како една од алките на синџирот на е-трговијата, се согледува дека е слична состојбата и во другите балкански земји во Косово 85%, Албанија 75% и Србија 71%. За споредба, во земји како Австрија и Данска готовината речиси и да не се користи. Македонците, како и балканските купувачи се уште преферираат плаќање со готовина, додека дигиталните плаќања, кои се норма во ЕУ, сè уште се ограничени. 59% од Македонците имаат платежни картички, а 43% од нив ги користат. Уште полоша е состојбата во Албанија, каде што само 8% од популацијата ги користи платежните картички, како и во Косово (21%) и Босна и Херцеговина (23%). Во Србија состојбата е најдобра со 62% иматели на платежни картички и 47% нивно користење. Исто така, користењето на мобилните телефони за плаќање е на ниско ниво. Имено, и покрај тоа што регионот е технолошки добро опремен – мобилната пенетрација е висока, со 95% од населението во Северна Македонија, Србија, Косово и Босна и Херцеговина кои поседуваат мобилен телефон, употребата на мобилни телефони за финансиски трансакции останува ниска – во Македонија само 36% од корисниците на финансиски услуги ги користат мобилните уреди за плаќања.

Според анкетата, која ја спроведе Асоцијацијата за е-трговија, како дел од споменатиот извештај со фокус на плаќањето при онлајн продажбата, 72,5% од е-трговците истакнаа дека готовината при достава е доминантен метод на плаќање за нивните клиенти, а 82,5% одговориле дека токму клиентите ја претпочитаат оваа опција. Клучни причини за оваа доминација според анкетираните е-трговци се: недовербата во онлајн продавниците, стравот дека нарачаните производи нема да бидат доставени, како и чувство на сигурност при плаќање со готовина. Дополнително, навиките и недоволните дигитални вештини за користење на картички играат значајна улога во популарноста на ќеш плаќањата. И покрај тоа, 62,5% од е-трговците изјавиле дека плаќањето со картички е покорисно за нивниот бизнис, а 45% од нив активно го промовираат користењето на картички. Плаќањето со готовина од друга страна, создава големи неефикасности за е-трговците, како што се неуспешни испораки, зголемени оперативни трошоци и ризик од неформални економски практики.

„Вториот најголем предизвик, со кој се соочуваат е-трговците кои учествуваа во анкетата, е нелојалната конкуренција предизвикана од сивата економија. Плаќањето со готовина ја олеснува оваа нелегална пракса, додека преминот кон дигитални плаќања може да придонесе за намалување на овој предизвик, зголемувајќи ја транспарентноста и формалноста на економијата. За да се намали доминацијата на готовината, потребни се насочени активности за подобрување на дигиталната писменост, намалување на трансакциските трошоци и зголемување на довербата во онлајн плаќањата. Преку овие чекори, македонската и регионалната е-трговија може да станат поконкурентни, поттикнувајќи раст и економска стабилност“, изјави преседателката на Асоцијацијата за е-трговија д-р Нина Ангеловска Станков.

Инаку, годишниот извештај од анализата за е-трговија е изработен со поддршка на NLB Group и беше традиционално презентиран на 7-та регионална конференција за е-трговија. Како шесто издание од серијата, оваа публикација за првпат е објавена на англиски јазик и со проширен фокус кој го опфаќа целиот регион на Западен Балкан: Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Северна Македонија и Србија. Сеопфатниот извештај нуди длабинска анализа на моменталнaта состојба на е-трговијата и трендовите, го прикажува растот на е-трговијата во изминатата година и прави споредба на регионот со поразвиените европски пазари, заснована на секундарни податоци и компаративна анализа. Дополнително, беше спроведено и примарно истражување кое ги анализираше искуствата на е-продавачите во Западен Балкан, со посебен фокус на е-плаќањата, идентификувајќи ги критичните бариери и можности за раст.

Целосниот извештај и повеќе информации за клучните сознанија од анализата се достапни на ликот во продололжение: https://ecommerce.mk/wb-ecommerce-report-2024/.