Во последните години, дигиталните пари бележат експоненцијален раст на глобално ниво, процес кој беше дополнително забрзан за време на пандемијата на коронавирусот. Швајцарија, како високо дигитализирана економија, не е исклучок од овој тренд.

Мобилната апликација за плаќање „Twint“, развиена од швајцарските финансиски институции, стана клучен двигател на промената во навиките на потрошувачите. Во 2023 година, преку „Twint“ се реализирале над 773 милиони трансакции, што претставува раст од 31% во споредба со претходната година. За илустрација, во 2017 година, кога апликацијата штотуку беше лансирана, биле регистрирани само 4 милиони трансакции, податок кој говори за нејзиниот импресивен раст и прифаќање.

Сепак, и покрај овој дигитален напредок, истражувањата покажуваат дека Швајцарците сè уште покажуваат силна наклонетост кон готовината. Студија спроведена од Универзитетот за применети науки во Цирих (ZHAW) и Универзитетот во Сент Гален открива дека и во 2023 година, физичките пари биле позастапени во споредба со дигиталните за одредени типови на трансакции, тренд кој се променил дури неодамна.

Швајцарската јавност стравува од сценарио слично на она во нордиските земји, особено Шведска, каде што готовината практично исчезна од секојдневната употреба. Во тој контекст, движењето „Швајцарска слобода“, кое се појави како реакција на мерките во време на пандемијата, официјално поднесе иницијатива до властите со барање за уставна гаранција за опстанокот на готовината. Целта е да се обезбеди дека швајцарскиот франк ќе остане достапен во физичка форма, без оглед на технолошкиот напредок.

Овие грижи не се неосновани. Анкета спроведена од Швајцарската национална банка (SNB) открива дека дури 95% од жителите на Швајцарија сакаат готовината да остане достапна. Причината? Флексибилноста и слободата што ја нуди готовината, нешто што многу граѓани не се подготвени да го жртвуваат во корист на дигиталната удобност.

Во споредба со другите европски земји, Швајцарија има значително пофлексибилен режим за користење и транспорт на готовина. Во земји како Франција и Италија, постои лимит од 1.000 евра за готовински плаќања, а во Грција тој лимит изнесува 500 евра. Иако Австрија, Кипар и Луксембург сè уште немаат такви ограничувања, Европската Унија планира да воведе лимит од 10.000 евра за готовински трансакции почнувајќи од 2027 година, како дел од засилената борба против перење пари и финансирање на тероризам.

Швајцарија, иако не е членка на ЕУ, го задржува својот суверенитет во однос на ова прашање. Единствениот услов е обврска за идентификација при готовински плаќања над 100.000 швајцарски франци, додека за носење готовина преку граница потребна е документација само ако тоа го побара царинската служба, и тоа за износи над 10.000 франци.

Заклучок:

Иако Швајцарија технолошки напредува и го прифаќа дигиталното плаќање, нејзините граѓани и институции и понатаму ја вреднуваат слободата и сигурноста што ја нуди готовината. Дискусијата за иднината на физичките пари останува жива – а во Швајцарија, барем засега, франкот во хартиена форма е тука да остане.

Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) во својот најнов извештај објавен во рамки на Пролетните средби во Вашингтон, предвидува економски раст на Северна Македонија од 3,2% за тековната 2025 година, како и за 2026 година.

Позитивната проекција е придружена со проценка дека инфлацијата ќе достигне 3,4% годинава, а веќе во 2026 година ќе се намали на 2,2%, што укажува на стабилизирање на ценовниот притисок во економијата.

Во регионален контекст, ММФ очекува слична или повисока стапка на раст во неколку соседни земји: Косово (4%), Албанија (3,8%), Србија (3,5%), Црна Гора (3,2%) и Босна и Херцеговина (2,8%).

Сепак, извештајот од ММФ сигнализира глобални ризици. Ревидираната глобална прогноза предвидува раст од 2,8% за 2025 година – што е пад за 0,5 процентни поени во однос на јануарската проценка. Факторите што влијаат на ваквото забавување се поврзани со повисоки давачки, зголемена неизвесност и геополитички тензии.

Во САД, најголемата светска економија, се очекува раст од 1,8%, намалено од претходните 2,7%. Слично, прогнозите за Велика Британија се намалени од 1,6% на 1,1%.

ММФ ги повикува владите ширум светот на претпазливост, реформи и зголемена поддршка за одржлив развој, особено во услови на забавен глобален економски раст и нестабилна меѓународна сцена.

Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) ја ревидираше надолу својата прогноза за економскиот раст во 2025 година, предупредувајќи дека глобалната економија се соочува со „значително забавување“, главно поради зголемените фискални трошоци и политичката и трговската несигурност што преовладува на светската сцена.

Во својот најнов Глобален економски изглед, ММФ предвидува раст на светската економија од 2,8%, што е за 0,5 процентни поени пониско од јануарската проекција (3,3%).

Главни промени по региони:

• САД: Проекцијата за најголемата светска економија е намалена од 2,7% на 1,8% за 2025 година, додека во 2026 се очекува натамошно забавување на растот до 1,7%, како резултат на политичка неизвесност и трговски тензии.
• Кина: Се предвидува раст од 4% во 2025 и 2026 година, што е ревизија надолу од јануарските прогнози (4,6% и 4,5%).
• Еврозоната: Активноста треба да порасне за 0,8% оваа година и 1,2% во 2026, со благо намалување од 0,2 процентни поени.
• Велика Британија: Новата проекција е 1,1%, наместо претходните 1,6%.
• Јапонија: Очекуван раст од 0,6% во 2025 и 2026 година, под влијание на зголемени царини и нестабилна надворешна трговија.
• Индија: Иако останува една од најбрзорастечките економии, прогнозите се намалени на 6,2% за 2025 и 6,3% за 2026 година.
• Русија: Проекцијата за 2025 година е раст од 1,5%, но веќе следната година се очекува забавување до 0,9%.

ММФ предупредува дека неизвесноста и геополитичките тензии би можеле дополнително да ја нарушат економската стабилност и да создадат нови притисоци врз инфлацијата и пазарите на труд.