Останато
Што се случува со нашиот онлајн живот по смртта?
Во времето пред дигиталната ера, смртта значеше апсолутен крај. Единствениот начин некој да продолжи да живее во сеќавањата на другите беше преку песни, спомени или историја. Но денес, технологијата и вештачката интелигенција го менуваат и тоа, па така смртта повеќе не мора да значи исчезнување.
Дигиталното јас што не умира
Кога човек ќе почине, неговото тело исчезнува — но не и неговото дигитално присуство. Фотографии, пораки, коментари, видеа и профили на социјалните мрежи остануваат живи со години, па дури и со децении по заминувањето.
Она што пред неколку години звучеше како сценарио од серијата Black Mirror денес е реалност: можно е некој да ве „врати“ во дигитална форма, без ваша дозвола.
Растот на дигиталната задгробна индустрија
Таквите „враќања“ веќе се претвораат во цела индустрија позната како Digital Afterlife Industry (DAI) – дигитална задгробна индустрија. Таа опфаќа услуги кои овозможуваат дел од нас да остане активен и достапен и по смртта – од управување со дигиталниот имот до сложени AI модели што го имитираат говорот и однесувањето на починатите.
Според анализата на Zion Market Research, глобалниот пазар на дигитално наследство во 2024 година вреди околу 22,5 милијарди долари, а се очекува да достигне дури 80 милијарди долари до 2034 година, со годишен раст од околу 13–14%.
Мртвиот интернет
Мртвите се сè поприсутни на интернет. Во 2012 година се проценуваше дека бројот на профили на починати корисници на Facebook расте за околу 19.000 дневно. До крајот на векот, можно е профилите на починати да го надминат бројот на живи корисници, претворајќи го Facebook во дигитална гробница.
Според истражување на Öhman & Watson (2018), бројот на профили на починати би можел да надмине 4,9 милијарди до 2100 година, дури и ако повеќе не се додаваат нови корисници.
Deadbot технологијата – оживување преку алгоритам
Зад идејата за дигитално „оживување“ стои сложена комбинација на технологии. AI системите собираат податоци од пораки, фотографии, видеа и објави на социјални мрежи, за потоа да создадат модел што го имитира стилот на пишување, гласот и мимиката на конкретната личност.
Така настануваат таканаречените deadbots – дигитални реплики на починати лица кои можат да „разговараат“ со живите, како chatbot, аудио или видео аватар.
Кој стои зад дигиталната реинкарнација
Првиот ваков проект, Eternime, се појави уште во 2014 година, со идеја да создаде дигитална бесмртност. Денес постојат бројни компании: HereAfter AI – овозможува снимање лични приказни и интервјуа кои стануваат интерактивни спомени. Replika – AI сопатник кој често се користи и како дигитална замена за починатите. StoryFile и Seance AI – овозможуваат видео-разговори со дигитални копии на личности. Дури и Microsoft има патент за chatbot што го имитира однесувањето на конкретна личност преку нејзините податоци од социјалните мрежи.
Комерцијализација на смртта и правни дилеми
Дигиталното наследство отвора и сериозни етички прашања. Според GDPR, правилата за заштита на лични податоци не важат за починати лица. Некои земји, како Франција, се обидуваат да воведат дополнителни механизми за заштита, но заедничка европска рамка сè уште нема.
Експертите предупредуваат дека е потребен јасен правен режим кој ќе ја регулира постапката со посмртни податоци, согласноста и ограничувањата за нивна употреба.
Емоции, технологија и манипулација
Зошто луѓето би сакале да го продолжат својот дигитален живот? Некои сакаат да остават порака за идните генерации, други бараат утеха по загуба. Но психолозите предупредуваат дека оваа илузија на присутност може да го отежне процесот на тагување и да создаде зависност од „виртуелните сенки“ на починатите.
Првиот покојник во судница
Во 2025 година во Аризона е забележан првиот случај каде што AI-клон на починато лице сведочел во судница. Моделот бил трениран на снимки од вистинскиот човек, а deepfake технологија го прикажала како постара верзија од себе. Судот изјавил дека оваа „изјава“ делумно влијаела на пресудата — и го отвори прашањето: дали дигиталните покојници треба да имаат право на глас?
Извори:
(Bankar.me)
(Lidermedia.hr)
Бизнис
Вештачката интелигенција во фокусот на 8-та Регионална конференција за е-трговија
Во атмосфера полна со енергија, инспирација и нови идеи, овогодинешната 8-ма Регионална конференција за е-трговија уште еднаш покажа зошто е најочекуваниот настан за дигиталната заедница во регионот. Националната опера и балет на 4 ноември беше преполна со менаџери, маркетери, претприемачи, претставници на организации и лидери кои дојдоа да ја „забрзаат“ иднината под мотото „Fasten the Future“. Со повеќе од 900 учесници од над 10 земји и 25 говорници од водечки глобални и локални компании, конференцијата уште еднаш го постави Скопје на мапата на регионалните центри за е- трговија и дигитална трансформација.

Со две паралелни сцени кои создаваа динамичен простор каде идеите, технологијата и инспирацијата се преплетуваа, оваа година настанот го надмина концептот на класична конференција и се претвори во жив екосистем кој ги обедини податоците, однесувањето на потрошувачите, лидерството, маркетингот и вештачката интелигенција. Така, е-трговијата уште еднаш ја потврди својата централна улога во поврзувањето на бизнисите, потрошувачите и технологијата, создавајќи нови можности и стандарди.
Меѓу главните теми, особено се издвојуваше вештачката интелигенција (AI) – реалност што веќе го менува начинот на кој бизнисите размислуваат, комуницираат и создаваат вредност. Преку креативни презентации и дискусии на експерти од водечки компании како TikTok, Booking.com, Dolce & Gabbana и други, учесниците слушнаа како AI влијае врз маркетингот, персонализацијата, плаќањата и безбедноста, но и како иновативноста, креативноста и технологијата заедно ја обликуваат иднината на е-трговијата.

Од Асоцијацијата за е-трговија истакнуваат дека конференцијата годинава го надмина секое очекување и потврди дека заедницата расте со брзина на која треба да се гордееме. Тие нагласија дека темата за AI ја отвори значајната дискусија за тоа како технологијата може да ја подобри оперативноста и продуктивноста и со тоа да го забрза растот на е-трговијата, како и како да ја поттикне довербата, транспарентноста и иновативноста во дигиталниот свет.
Со инспиративни говори, одлична организација и рекордна посетеност, конференцијата уште еднаш ја потврди својата улога како водечки регионален настан што ги спојува иновацијата, технологијата и претприемништвото. Конференцијата испрати јасна порака: вештачката интелигенција е темел врз кој се гради иднината на е-трговијата и се овозможува на бизнисите да создаваат попаметни, поодговорни и поиновативни решенија.

Инаку, конференцијата оваа година беше поддржана од Visa како платинум партнер, Halkbank како стратешки партнер, Korpa како партнер за храна и достава, Brainster како AI партнер, A1 како дигитален партнер, а Ananas и Casys како златни партнери. Сребрени партнери беа Комерцијална банка, IUTE, Филип Морис Интернационал, Сава пензиско друштво, Гранд Скопје, Public Cloud Group и Wolt, заедно со повеќе бронзени партнери.
Останато
Ирена Вурмеска Боцевска е најдобриот службеник од Штедилница Можности за 2025 година
По повод на Светскиот ден на штедењето, Македонската банкарска асоцијација традиционално ги доделува признанијата за најдобрите банкарски службеници во земјата. Со овие награди се оддава признание на професионалноста, посветеноста и квалитетот во работењето што секојдневно го демонстрираат вработените во банкарскиот сектор.
Ирена Вурмеска Боцевска од Штедилница Можности ја доби наградата за најдобар службеник во 2025 година. Ирена е раководител во Службата за логистика на продажба, која веќе 15 години е дел од тимот на Секторот трансакции и логистика на продажба во Штедилницата.
„Упатуваме искрени честитки до нашата колешка Ирена Вурмеска Боцевска од Сектор Трансакции и логистика на продажба, која оваа година беше избранa за најдобар службеник со значаен придонес во резултатите од работењето и професионалното и одговорното извршување на работните задачи.” – велат од Штедилница Можности.
Со ваквите иницијативи, Македонската банкарска асоцијација ја истакнува важноста на човечкиот капитал во финансискиот систем и поттикнува култура на професионалност и извонредност.
Банки
Симона Трајковска, Халук Џафер и Амра Салијовска најдобри банкарски службеници од Халкбанк АД Скопје за 2025 година
По повод на Светскиот ден на штедењето, Македонската банкарска асоцијација традиционално ги доделува признанијата за најдобрите банкарски службеници во земјата. Со овие награди се оддава признание на професионалноста, посветеноста и квалитетот во работењето што секојдневно го демонстрираат вработените во банкарскиот сектор.
Во рамки на одбележувањето, признание за извонредни резултати и придонес во работењето добија и претставниците од Халкбанк АД Скопје – Симона Трајковска, Халук Џафер и Амра Салијовска.
Нивниот ангажман и посветеност во секојдневното работење се препознаени како пример за високи професионални стандарди, градење доверба кај клиентите и континуирано унапредување на банкарските услуги.
„По повод денот на штедење, во организација на МБА беа доделени признанија за најуспешните шалтерски службеници, кои со својата посветеност, љубезност и професионалност секојдневно допринесуваат за подобра услуга и задоволни клиенти. Честитки до нашите колеги – Симона Трајковска, Амра Силјановска и Халук Џафер за наградата“, велат од Халкбанк АД Скопје.
Со ваквите иницијативи, Македонската банкарска асоцијација ја истакнува важноста на човечкиот капитал во финансискиот систем и поттикнува култура на професионалност и извонредност.
-
Анализипред 2 месециАНАЛИЗА: Како платежните картички ја покажуваат трагата на македонската миграција?
-
Продуктипред 1 месецЌе ни донесе ли септември нова банка со Apple Pay?
-
Продуктипред 1 месецMastercard до 2030 ќе ги замени бројките на картичките со токени
-
Банкипред 2 месециАлта Банка влегува на македонскиот пазар со силна визија за развој
-
Продуктипред 1 месецХалкбанк со Промо депозит по повод месецот на штедење
-
Осигурувањепред 1 месецДигитализацијата во осигурувањето: SignPlus како пример за модерно и безбедно е-потпишување
-
Криптовалутипред 2 месециОбразование за крипто иднината: Binance ги стартува Learning Lab работилниците на Балканот
-
Анализипред 1 месецАНАЛИЗА: Потрошувачките кредити повторно во фокус: пониски камати, промоции и полесно аплицирање



