Согласно најновите објавени податоци на Народната Банка на Република Северна Македонија за безготовински платежни трансакции на виртуелните места на продажба во 2024 година, вредноста на вкупните онлајн трансакции направени од Македонци кон домашни и странски е-трговци, како и од иматели на странски картички кон македонски е-трговци изнесува 43,629.2 милиони денари или 709.4 милиони евра, со што е остварен пораст од 9.3% во однос на 2023 година. При тоа, бројот на вкупните онлајн трансакции изнесува 21.6 милиони, односно е за 11.4% повеќе во однос на 2023 година.

Просечната вредност на направените онлајн трансакции во 2024 година изнесува скоро 33 евра и е помала за 0.7 евро од 2023 година. При тоа, кон македонските е-трговци од иматели на домашни и странски даватели на платежни услуги направени се 26,136.6 милиони денари или 425 милиони евра што преставува 60% од вкупната вредност на онлајн трансакции. 40% од вкупната вредност на онлајн трансакциите Македонците ја направиле во странство.

Извор: НБРСМ

Што се однесува до структурата на бројот на направените онлајн трансакции според потеклото на картичката и местото на направената трансакција кон македонските е-трговци, Македонците и странците со своите картички оствариле скоро 66% од трансакциите, додека во странство Македонците оствариле 34% од трансакциите.

Во 2024 година, согласно подaтоците на Народната банка има вкупно 1.666 трговци со виртуелни места на продажба, но активни е-продажни места се 1312 односно 15 повеќе во однос на минатата година (активно работење подразбира извршување најмалку една трансакција на продажно место на трговецот во текот на календарската година за којашто се известува).

Асоцијацијата за е-трговија неодамна направи унпаредување на регистарот на е-трговци, кој претставува единствен регистар на онлајн продажни места кој се обновува во соработка со 5те банки кои нудат процесирање на е-трансакции. Регистарот содржи и категоризација, односно може да се прегледаат сите активни е-трговци и може да се пребаруваат е-трговците.

“Вредноста и бројот на онлајн трансакциите бележи и во 2024 година пораст. Минатата година ја одбележа и унапредувањето на понудата односно побогата понуда и примамливи промоции од домашните е-трговци, како и зголемување на понудата за домашните купувачи од интернационални е-трговци како Тему каде единствена платежна опција е плаќањето со картичка. Ефектите врз порастот останува да ги видиме преку податоците за првиот квартал годинава, а секако граѓаните ќе ги менуваат навиките и ова ќе влијае на вештините за онлајн купување кои што еволуираат. Отворањето на интернационалната понуда, од друга страна уште повеќе го истакна главниот предизвик за домашните е-понудувачи односно предизвиците со доставата. Оваа година очекуваме овој придружен и клучен сектор да се унапредува како што расте онлајн купувањето и очекувањата на купувачите, како и плаќањата. Асоцијацијата за е-трговија и минатата година со своите активности придонесе за проширување и зајакнување на понудата во е-трговија, унапредување на дигиталните вештини, намалување на сивата економија и зајакнување на довербата во онлајн купувањето. Преку активности како што е регистарот на е-трговци, беџот за верификувани е-трговци и информативно-едукативните кампањи за јавноста влијаеме на поголема информираност, свесност и само-заштита на граѓаните со што придонесување и за унапредување на страната на побарувачката”, вели Претседателката на Асоцијацијата за е-трговија, д-р. Нина Ангеловска Станков.

Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) во своето основно сценарио предвидува дека војната во Украина ќе почне да стивнува во последните месеци од оваа година.

„Иако ризиците остануваат екстремно високи, основното сценарио сепак претпоставува дека конфликтот ќе се смири во последните месеци од 2024 година“, се наведува во документот објавен на официјалната веб-страница на ММФ.

Сепак, пречките предизвикани од продолжувањето на војната – вклучувајќи ги неодамнешните масовни напади врз гасната инфраструктура и затворањето на клучниот рудник за јаглен – продолжуваат да влијаат врз економскиот раст во 2025 година, се истакнува во извештајот.

Песимистичко сценарио: Конфликтот може да трае до 2026 година

Во песимистичко сценарио, ММФ предупредува дека конфликтот би можел да се смири дури во вториот квартал на 2026 година, што дополнително би ја влошило економската состојба во регионот.

Аналитичарите проценуваат дека и Киев и Москва во моментов настојуваат да добијат што е можно повеќе стратешки предности на теренот пред евентуалното замрзнување на конфликтот. Ова, според експертите, го објаснува интензивирањето на борбите на границата – украинските сили се обидуваат да се задржат на упоришта во регионот Курск и да напредуваат кон Белгородска област, додека руските сили ги зајакнуваат операциите во регионот Суми.

Економските прогнози за Украина

Покрај политичко-воените предвидувања, ММФ ги ревидираше и економските прогнози за Украина. За 2024 година, се предвидува раст на БДП од само 2–3%, додека проекцијата за 2026 година е намалена за дополнителни 0,8%.

Останува неизвесно како ќе се одвива ситуацијата, но јасно е дека воените и економските последици ќе продолжат да влијаат врз регионот и пошироко.

Според договорот што вчера го постигнаа украинската и американската делегација во Џеда – Саудиска Арабија, предвиден е прекин на воените дејствија за 30 дена, со можност за продолжување со заедничка согласност на Русија и Украина.

САД го потврдија обновувањето на размената на разузнавачки информации со Украина и продолжувањето на воената помош, а договорот за американски инвестиции во развојот на украинските минерални ресурси е повторно на маса.

Овој предлог за прекин на огнот не само што отвора простор за преговори со Русија, туку и ги подобрува односите меѓу Вашингтон и Киев, кои се заладија по јавниот судир меѓу претседателот Володимир Зеленски и Доналд Трамп.

Доколку се постигне примирје и прекин на огнот во Украина, тоа би имало значително влијание на европската и светската економија. Ако се постигне договор за примирје, тоа ќе овозможи стабилизација на регионалната ситуација и би отворило пат за обновување на економските врски и инфраструктура. Некои од клучните ефекти би биле следните:

Економска стабилизација во Европа

Намалување на енергетската криза: Украина е важен транзитен коридор за енергетски ресурси, а во исто време Русија е значаен извозник на енергија. Примирјето би ја намалило нестабилноста на пазарот на електрична енергија и би довело до значителен пад на цените на нафтата и природниот гас, што би ги олеснило енергетските трошоци за Европската Унија.

Обновување на трговијата: Прекин на конфликтот би дозволил рестартирање на трговијата меѓу Европската унија, Украина и Русија, што би ги подобрило економските услови за многу земји во регионот.

Повраток на инвестиции

Со стабилизацијата на ситуацијата во Украина, постојат добри изгледи за враќање на странските инвестиции во земјата, но и во регионот. Бизнисите кои беа принудени да се повлечат поради конфликтот можат повторно да ја разгледаат можноста за инвестирање во Украина и околните земји.

Смирување на глобалните синџири на снабдување

Во текот на конфликтот, глобалните синџири на снабдување со многу производи, вклучувајќи и земјоделски производи како пченица, пченка и други стоки, беа нарушени. Примирје би помогнало за понатамошно нормализирање на снабдувањето, особено за земјоделските производи кои се клучни за глобалните пазари.

Пониски цени на храната и земјоделските производи би имале позитивен ефект врз економиите, особено на земјите во развој кои се зависни од увоз на храна.

Намалување на геополитичката несигурност

Примирјето ќе ја намали геополитичката неизвесност во регионот на Источна Европа, што може да помогне во намалување на ризиците поврзани со инвестирање и трговија.

Потенцијално, на глобално ниво, се очекува да се намалат и цените на металите и минералите кои се важни за производството на технологија и автомобилска индустрија.

Ризик од нови санкции и економски одмазди

Освен позитивни, ова примирје може да има и некои негативни последици. Доколку примирјето подразбира големи отстапки од страна на Украинa или значајни политички договори, може да предизвика нови санкции или економски одмазди од страна на западните земји против Русија или други актери кои се поврзани со конфликтот.

Во зависност од деталите на договорот, санкциите врз Русија може да останат или да се променат, што ќе има големо влијание врз глобалната економија, особено на пазарите на нафта и гас.

Психолошки ефект на глобалните пазари

Примирјето би дало сигнал за намалување на глобалниот ризик и несигурност. Како резултат на тоа, глобалните капитални пазари би можеле да реагираат позитивно, со раст на индексите и враќање на довербата во инвестирањето, особено на развиените пазари.

Во целина, постигнување примирје, прекин на огнот и конечен крај на војната во Украина, би имало повеќекратен ефект врз глобалната економија, со потенцијално позитивни исходи за Европа и светот, особено ако конфликтот не се продолжи. Сепак, важен фактор ќе биде тоа како ќе се имплементира договорот и какви политички, економски и безбедносни гаранции ќе бидат поставени во процесот.