Интервјуа
Интервју | ФАТИХ ТУРКМЕНОГЛУ: ЕБОР е посветена на зелената економија и енергетската транзиција во Северна Македонија

Разговараме со г-дин Фатих Туркменоглу, Претставник на Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) за Северна Македонија. Како еден од клучните играчи во поддршка на економскиот развој на земјата, ЕБОР има важна улога во финансирањето на проекти и иницијативи кои ги адресираат економските предизвици, поттикнуваат раст и инклузивност, и ја забрзуваат транзицијата кон зелена енергија.
Во ова интервју, г-дин Туркменоглу ќе ни ги претстави клучните приоритети на ЕБОР за Северна Македонија, активностите насочени кон одржлива инфраструктура, поддршката на зелениот сектор, и плановите за инклузивен развој и економска стабилност. Дополнително, ќе дознаеме повеќе за соработката на ЕБОР со локалните банки и владата, како и за улогата на приватниот сектор во постигнување на овие амбициозни цели.
Исто така, од разговорот во продолжение ќе дознаете како ЕБОР продолжува да го поддржува патот на Северна Македонија кон одржлив раст и интеграција во глобалните економски текови.
Банкарство: Кои се клучните приоритети на ЕБОР за Северна Македонија во следните неколку години и како планирате да се справите со најважните економски предизвици во земјата?
Фатих Туркменоглу: Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) е повеќе од 30 години партнер со Северна Македонија и гради блиски релации во различни сектори, од централната и локалната власт, до финансиските институции и приватните компании. Во 2023 година Банката инвестираше рекордни 259 милиони евра во 17 проекти во земјата. ЕБОР е посветена во проширување на активностите во Северна Македонија во поддршка на владините приоритети и промовирање на економскиот раст.
Една од клучните претстојни иницијативи е развивање на нова Стратегија за Северна Македонија за периодот 2025-2030 година. Крајната цел на оваа стратегија е да се опфатат постоечките предизвици со кои се соочува земјата и да се зајакне одржливиот развој во иднина. Стратегијата се очекува да биде финализирана во првата половина на 2025 година. ЕБОР ќе продолжи со поддршката во наредните пет години, со акцент врз креирање на конкурентна и привлечна економија, која ги опфаќа демографските аспекти, го поддржува развојот на одржлива инфраструктура, зелена економија и зајакнување на интеграцијата со поширокиот регион и глобалните ланци на вредности. Сите проекти на ЕБОР кои се финансирани во приватниот и јавниот сектор, имаат за цел да се справат со тековните предизвици: намалување на бројот на населението во земјата, недоволна продуктивност на пазарот на труд и дискрепанци во вештините, јаз во економската инклузија и пристапот до финансирање, подобрување на отпорноста на јавната инфраструктура и зајакнување на енергетската стабилност.
Банкарство: Како ЕБОР ја поддржува одржливата инфраструктура и проектите од сферата на зелената енергија во Северна Македонија и која улога ја има приватниот сектор во овие иницијативи?
Фатих Туркменоглу: Банката е посветена кон унапредување на инфраструктурата и еколошките стандарди во Северна Македонија, зајакнување на поврзаноста и поддршка на транзицијата кон обновлива енергија.
ЕБОР играше витална улога во унапредување на клучната патна и железничка инфраструктура, во Пан-Европските Коридори 8 и 10. Инвестираше околу 427 милиони евра во осум проекти за изградба на патишта, а пет се во различни фази на имплементација. Исто така, беше и единствената меѓународна финансиска институција која ги поддржа ТЕН-Т коридорите, и учествуваше во обновување на железничката флота во изминатава декада, со портфолио од шест проекти во износ од 257 милиони евра.
Нашата долгорочна соработка во транспортниот сектор, вклучува и помош на македонските власти во подготвување на Инвестициската Рамка за Западен Балкан (Western Balkans Investment Framework-WBIF) во однос на апликацијата за техничка помош за грант, за обезбедување на проектна документација, потребна за рехабилитација на железничкиот Коридор 10. Оваа техничка помош е неопходна, и служи за одредување на приоритети за инвестициите во критичниот железнички Коридор 10 во Северна Македонија. Овие инвестиции значително ќе ја засилат поврзаноста, ќе го поттикнат патничкиот и транспортниот сообраќај и ќе ја зајакнат регионалната економска интеграција.
Посветени сме во зајакнување на околината преку проектот за Регионален цврст отпад. Ова е иницијатива наменета да обезбеди услуги согласно стандардите на Европската Унија, за над 1 милион жители во три претходно определени региони. ЕБОР одигра клучна улога во обезбедување на грантови од билатералните донатори, вклучувајќи ја Швајцарија и Шведска, како и од Инвестициската Рамка за Западен Балкан.
Енергетската криза ја забрза енергетската транзиција преку нагласување на значењето на енергетските трошоци и обезбедувањето, потребата да се има разновидна база на набавка и интегрирани регионални пазари. Обновливите извори на енергија нудат енергија од домашно производство по конкурентни трошоци, и носат големи еколошки бенефити и безбедност во снабдувањето. Во оваа смисла, моменталната состојба обезбедува можности за забрзување на инвестиции од обновливи извори на енергија (во јавниот и во приватниот сектор) и ја истакнува потребата за подобрување на националната енергетска мрежа и прекуграничната поврзаност, заедно со поголемата ликвидност на пазарите на енергија.
Заради ова, и покрај моменталното меѓународно опкружување, ЕБОР ја охрабрува земјата да остане фокусирана на патот на одржување на ниско ниво на јаглерод како издувен гас, и да остане посветена на декарбонизација на енергетскиот сектор, со цел да стигне до нето-нула емисии до 2050 година, кои се планирани во националната стратегија. Препорачуваме Северна Македонија да го поедностави процесот на издавање лиценци и процесот на одобрување во овој сектор, да ги стимулира приватните и јавните инвестиции во нови капацитети на обновлива енергија, сė со цел земјата да ги достигне амбициозните цели за обновлива енергија, и да стигне до 83 отсто намалување на емисиите, планирани до 2030 година, во нејзиниот зајакнат определен национален придонес. Би сакале да ја охрабриме Владата и понатаму да инвестира во мрежа на олеснување на капацитети за интеграција од обновливите извори на енергија и да работи во подобрување на пазарната ликвидност и унапредување на пазарното поврзување, колку што е можно поскоро, со цел да ја овозможи интеграцијата со европските енергетски пазари.
Преку поддршка на ЕБОР, на КОП28 конференцијата во Дубаи, Северна Македонија промовираше инвестициска платформа за праведна транзиција, преку која се управуваат долгорочните планови за ниско ниво на јаглерод, и праведна транзиција на секторот со електрична енергија. Платформата е одредница за земјата која е зависна од јаглен и ги поддржува амбициите да го трансформира енергетскиот сектор и економијата со ниско ниво на јаглерод, ниски трошоци и безбеден модел на примена. Платформата се стреми кон комбинирање на владини, меѓународни и приватни инвестиции, со цел да достигне минимум 1.7 гигавати на генерирана енергија од обновливи извори на енергија, до крај на деценијата, како и надградба на мрежата и складирање на енергијата, и примена на мерки за поддршка на заедниците кои се погодени од транзицијата на енергијата.
До денес, ЕБОР ги има поддржано регулаторните и легалните аспекти на воведување на аукции од обновливи извори на енергија, но и објава на три тендери за целосно комбиниран капацитет од 162 мегавати соларна енергија. Банката ќе го поддржи Министерството за енергија во однос на воведување на повеќекратни аукции за договорите за разликите, што ќе помогне во достигнување на 1 гигават нова соларна енергија и енергија добиена од ветер. ЕБОР ја поддржа земјата и во превземањето на првите чекори во енергетската транзиција, преку директно финансирање на изградбата на првите соларни фото-волтаици во сопственост на државната компанија за електрична енергија ЕСМ, со капацитет од 10 мегавати, на затворениот рудник со јаглен на термоелектраната Осломеј, кои се веќе во функција. ЕБОР финансираше 10 мегавати проширување на капацитетот на соларните фотоволтаици во Осломеј и 20 мегавати соларната плантажа за прилагодување во термоелектраната Битола. Развојот на преносната мрежа е критичен за енергетската транзиција, а ЕБОР неодамна поддржа и нови инвестиции во мрежата на југо-источниот регион на земјата, кој ќе дозволи поврзување на дополнителни 1,2 гигавати капацитет од обновливи извори на енергија. Банката останува подготвена за ја поддржи зелената транзиција на земјата, со дополнителна поддршка на политиките, техничка помош, финансирање на капацитети од обновливи извори на енергија, и мрежа на пренос на електричната енергија.
Банкарство: Согласно Вашето искуство, кои се најголемите можности за раст на економијата во Северна Македонија, и како ЕБОР може да помогне локалните бизниси да се капитализираат?
Фатих Туркменоглу: ЕБОР одобрува директно и индиректно финансирање на компаниите, и ја поддржува приватната и државната конкурентност, како најважен стратешки приоритет и итна следна работна задача. Банката нуди повеќе од чисто финансирање на приватниот сектор. Ние пружаме деловни советодавни услуги, со кои помагаме раст на приватниот сектор и трансформација преку мрежата на меѓународни советници и локални консултанти. Во Северна Македонија, секоја година, даваме поддршка на бизнисите, на клиентите, како и на компании од рангот на старт-ап компаниите до голем компании и им нудиме обука и семинари, избор на консултанти и останати ентитети, да го изградат капацитетот со партнерските институции, нудиме и програми на забрзување на растот на компаниите, од сферата на дигитализација до зелена транзиција и инклузија, согласно стратешките приоритети на Банката.
ЕБОР е активна и на страна на политиката, и моментално работи со клучните ентитети за да ги дефинира главните приоритети на политиките на конкурентност за малите и средни претпријатија (МСП), кои треба да помогнат во подобрување на деловната клима.
Банкарство: Кои стратегии ги имплементира ЕБОР за да го зајакне инклузивниот развој и да ги подобри економските можности за маргинализираните заедници во Северна Македонија?
Фатих Туркменоглу: Од неодамна ЕБОР го интензивираше својот фокус на инклузивен развој во Северна Македонија, особено преку иновативни проекти и дијалог на политика. Над 50 отсто од потпишаните проекти во 2023 година се креирани со инкорпориран родов аспект.
Тука спаѓаат два инфраструктурни проекта со значајна инклузивна компонента. За прв пат, инклузивните карактеристики на набавка се дел од Регионалниот проект за цврст отпад, во однос на креирање на вештини и можности за вработување за групите луѓе кои не се еднакво застапени во општеството, како што се жените и Ромската популација.
Во прилог на ова, инклузивната компонента на проектот Железница Коридор 8 – Прва фаза, го поддржува имплементирањето на можностите за обука на младите луѓе, на местото каде што работат, преку усвојување на принципи на инклузивност.
Преку Програмата за економска вклученост, ЕБОР поддржа една од водечките локални компании за производство на кондиторски производи, преку основање на првата сертифицирана академија за извршен менаџмент во земјата, каде се нуди и професионално образование и основан е центар за обука, кој е клучен во обезбедување на заменски обуки во областите каде истите недостасуваат, промовирајќи професионален развој за едукација за цел животен век, превенирање на отселување на младите луѓе во регионот и обезбедување на развој на вештини.
Банката имплементира и Деловна програма за жени во бизнисот во Северна Македонија, наменета за бизниси управувани од жени и млади, обезбедувајќи им пристап до финансии, и консултантска поддршка. Нашата Програма за врвни претпријатија (Star Venture) поттикнува иновации и помага во зголемување на потенцијалот, на компаниите во рана фаза на работење, доколку сакаат да растат и да се прошират на меѓународно ниво.
Банкарство: Како ја гледате соработката на ЕБОР со Владата на Северна Македонија и меѓународните партнери, во насока на унапредување кон долгорочната стабилност и развој?
Фатих Туркменоглу: ЕБОР е посветена да продолжи во поддршката на Северна Македонија и да работи заедно со властите, на финансирање и развој на проекти од секторот на инфраструктурата и енергетиката.
Неодамнешното потпишување на Заедничката декларација на КОП28, е значајна одредница, која ја зајакнува посветеноста на земјата за зелена и праведна транзиција. Оваа соработка ја акцентира основната улога на меѓународната соработка во справување со климатските промени. Банката е насочена кон мобилизирање на инвестиции, зајакнување на иновативноста и обезбедување услови транзицијата да биде во корист на сите сегменти на општеството.
Банката е подготвена да и помогне на Северна Македонија во капитализирање на можностите кои се пружаат преку Планот за раст на ЕУ за Западен Балкан. Подготвени сме да ја поддржиме земјата во задоволување на потребите за инвестиции, техничка помош и експертиза, сите клучни за успешно имплементирање на неопходните реформи. Нашата посветеност за поддршка вклучува и зајакнување на конкурентноста преку подобрување на ланецот на снабдување, надградба на вештините на работната сила и зајакнување на управувањето.
Во оваа насока, имаме за цел да ја промовираме регионалната интеграција и поврзаност, истовремено олеснувајќи го процесот на доближување до ЕУ. Нашите напори ќе се насочат кон поддршка на клучните инфраструктурни проекти, кои се во сферата на транзиција кон зелената енергија, кои креираат одржлива комбинација на енергија, постигнување на поголема ефикасност на ресурсите и обезбедување на родова и економска инклузија.
Банкарство: Како соработува ЕБОР со локалните банки во Северна Македонија во насока на зголемување на пристапот до финансирање за МСП, и какво влијание има оваа активност врз локалната економија?
Фатих Туркменоглу: Банките се ценети партнери на ЕБОР во Северна Македонија. Банкарскиот сектор е прагматично регулиран од Централана банка, што овозможува држење чекор со Европската регулатива, преку соработка.
Нашите пет партнерски банки се меѓу најголемите во земјата, и опфаќаат 75 отсто од пазарот, обезбедувајќи широк опсег на достапност на нашите продукти. Ние не сме тука за да се натпреваруваме со нив, ние сме нивни партнери. Со некои од нив, тоа партнерство трае 20-30 години. Добро се познаваме, се консултираме за видовите на продукти кои планираме да ги воведеме на пазарот, согласно интересот на локалните МСП. Во земјата, имаме стабилни деловни активности во финансискиот сектор преку посредување, кој резултира во инјектирање на 25 до 30 милиони евра во економијата, преку партнерските банки на годишно ниво.
Служиме на секторот на МСП, воглавно преку два вида на инструменти, механизми на гаранција и финансирање со грант поддршка. Механизмите на гаранција се користат во главно за програмите на инклузија, како Жени во бизнисот и Млади во бизнисот, кои го охрабруваат учеството на жените и младите во економските активности.
Веројатно ЕБОР е најдобро познат по своето финансирање поддржано со грантови, преку кое, на крајните корисници им се овозможува да добијат грантови по успешно завршување на инвестицијата. Најуспешните програми од оваа сфера се Поддршка на конкурентноста на МСП и Програми за рестартирање на МСП, преку кои ЕБОР има пласирано на пазарот 61 милион евра, во изминативе пет години, со што Северна Македонија стана најголемиот корисник на овие програми по глава на жител во регионот на Западен Балкан.
Во моментов Програмата за развој на Обединетите Нации и Програмата за зелено финансирање поддржана од Владата, нуди пилот програма од 30 милиони евра, наменета за поддршка на зелените инвестиции во локалните МСП, која е достапна само во Северна Македонија.
Има многу нови производи кои што сакаме да ги развиеме во наредниве години, во различни сектори како што е декарбонизација, земјоделие и потенцијално, дури и враќање на мигрантите во Северна Македонија.
Накусо, нудиме голем број можности за МСП во земјата и истото го реализираме во главно преку локалните банки, кои добро го знаат пазарот и кои ни овозможуваат идеите да ни станат реалност.
Интервјуа
Интервју | ФИЛИП ПЕТРОВСКИ: Податоците се новата валута во банкарството

Во свет каде што финансиските институции се под зголемен притисок – од технолошка конкуренција, растечки очекувања на корисниците и построги регулативи – традиционалните начини на работа брзо стануваат недоволни. Банките кои навремено ќе го прифатат потенцијалот на податоците ќе бидат оние што ќе преживеат и ќе просперираат. Дата Мастерс, како регионален лидер во DataManagement и AI решенија, стои рамо до рамо со банките во нивната трансформација – не само технолошка, туку културолошка и стратегискa.
Во ова интервју разговараме со Филип Петровски, Основач и Главен извршен директор на Дата Мастерс кој ни открива како помагаат на банките да ја направат таа критична трансформација: од фрагментирани системи кон интегрирана дата култура, од интуитивни одлуки кон вистински интелигентно банкарство.
Банкарство: На кои начини вашата компанија може да им помогне на банките да ги искористат податоците за подобрување на нивните услуги и оперативна ефикасност?
Филип Петровски: Банките располагаат со огромни количини на податоци: трансакции, демографија, корисничко однесување, кредитна историја, дигитални интеракции… Но без соодветна дата архитектура, овие податоци остануваат неупотребени, дупликативни затоа што за различни потреби на бизнис одделите се чуваат на посебни и различни места или често се случува и застарени. Дата Мастерс помага да се трансформира овој „хаос“ во консолидиран извор на интелигенција што ги поткрепува секојдневните операции, стратегиските одлуки и дигиталните иновации.
Клучни придобивки:
• Client 360 платформа која ги поврзува сите интеракции на клиентите – од мобилна апликација, кориснички шалтер, до контакт центар – овозможувајќи персонализирано и конзистентно искуство
• Аналитички dashboard-и во реално време, што им овозможуваат на менаџерите да донесуваат одлуки со сигурност и брзина базирани на податоци каде што “вистината” се црпи од едно место
• Self-Service аналитика, што овозможува на тимовите за маркетинг, продажба и продукт да добијат увид без потреба од програмер или дата инженер
• Оптимизација на операции, како автоматизација на обработка на барања, кредити или генерирање на регулаторни извештаи.
Нашата улога е не само да имплементираме технологија, туку да воспоставиме култура на „работа со податоци“, каде секој оддел знае како да ја претвори информацијата во акција.
Банкарство: Кои се најчестите предизвици со кои се соочуваат банките при имплементација на решенија базирани на вештачка интелигенција и како Дата Мастерс ги адресира овие предизвици?
Филип Петровски: Вештачката интелигенција (AI) е повеќе од модерен тренд – таа е темелот на новото банкарство. Но, патот до ефективна примена е поплочен со комплексности. Најчести предизвици што ги среќаваме се:
• Недоволна подготвеност на податоците – фрагментирани, недоследни или неструктурирани податоци во застарени системи
• Недостаток на експертиза – особено кај интерните тимови кои не се подготвени да дизајнираат и оперираат со ML модели
• Ризици од регулаторни прекршувања
• Недоверба на вработените – кои често AI го гледаат како закана, наместо поддршка
Решението на Дата Мастерс е AI-Ready DataArchitecture – што вклучува:
• Дата архитектура моделирана да подржува корисничко искуство и вредноста која секој корисник ја генерира во своето Customer Journey
• Стандарди за чистење и нормализација на податоци
• Предефинирани модели за churn, CLV, сегментација и cross-sell и Up-sell
• Следење на податоци и пристапи (data lineage и data access)
• Обука и вклучување на вработените во процесот (Data & AI Adoption Framework)
Со овој пристап, AI станува доверлив сојузник на бизнисот – а не црна кутија.
Банкарство: Може ли да споделите пример за успешна соработка со банка каде што вашите решенија довеле до значителни подобрувања во работењето?
Филип Петровски: Еден од нашите највлијателни проекти е имплементацијата на Client 360 + Self-ServiceAnalytics во средно голема банка во Европа. Банката имаше поприлично ”расфрлани” податоци низ системите, т.н. „data silos“, одделени системи за дигитално банкарство, CRM, контакт центар и филијали. Како резултат, вработените имаа фрагментарен преглед на клиентите, а маркетинг иницијативите беа засновани на интуиција, не на податоци.
Нашата интервенција:
• Изградивме единствена дата структура-модел базиран на клиентски профил со за near real-time следење на акциите на кориснсикот
• Имплементиравме BI решение кое им овозможина бизнис корисниците сами да ги креираат dashboard-и и извештаи
• Воведовме предиктивна анализа за CLV (Customer Lifetime Value) и cross-sell можности
• Вклучивме алатки за автоматизација на процеси поврзани со информации кон коринсиците(известувања, понуди…)
Резултати по 6 месеци:
• +22% дигитална активност
• +17% конверзија на cross-sell понуди
• 2 пати пократко време за подготовка на извештаи во маркетинг тимот
Тоа не беше само технолошка трансформација – туку организациска еволуција.
Банкарство: Како гледате на иднината на банкарството во контекст на дигиталната трансформација и улогата на податоците во тој процес?
Филип Петровски: Дигиталната трансформација е веќе тука – но вистинската разлика ќе ја направи DataTransformation. Идната генерација на банкарство ќе биде:
• Превентивна – базирана на real-time сигнали, не на ретроспективни извештаи
• Хипер-персонализирана – секоја понуда ќе биде соодветна за секој клиент во даден момент
• Вградена – банкарски услуги интегрирани во е-commerce, мобилни апликации, финтекпартнерства
Податоците ќе бидат основа на секоја одлука, од кредитен ризик до ESG стратегии. Банкарството ќе се движи од „продукт-ориентирано“ кон „дата-оригинирано“.
Дата Мастерс е тука да ја поддржи оваа еволуција преку:
• Стратегиски Дата модели
• ML & AI модели со целосна усогласеност
• Отворени API интеграции за финтек партнерства
Банкарство: Кои се најновите трендови во банкарскиот сектор во однос на употребата на податоци и аналитика, и како Дата Мастерс се прилагодува на тие трендови?
Филип Петровски: Трендовите денес се движат со брзина на светлина. Банкарскиот сектор е зафатен со пет фундаментални промени:
1. Client 360 дата модели – трансформација кон кориснички ориентирано дата моделирање и т.н. аналитички слоеви
2. ML за продуктивност и раст – од risk scoring до next-best-action препораки
3. Монетизација на податоците – банки што гикористат користат информациите од своите корисници до брзо креирање нови продуктиприфатливи за коринсиците и побрз Go ToMarket.
4. Cloud-first стратегии – миграција на податоци во хибридни или мулти-cloud платформи
Дата Мастерс се прилагодува преку:
• Microsoft Fabric и Azure Data Stackимплементации
• Data Library од 100+ use cases за банкарство
• Data Governance framework за регулаторна усогласеност
Практично, ние не се адаптираме на трендовите – ние ги предвидуваме и градиме решенија пред да станат потреба.
Банкарство: Како Дата Мастерс се справува со безбедноста и приватноста на податоците при работа со финансиски институции?
Филип Петровски: Соработка со банка без апсолутна доверба е невозможна. Затоа безбедноста кај нас не е „feature“ – тоа е темел. Ние работиме во средини што ги следат најстрогите барања. Применуваме zero-trustпристап на секое ниво. Безбедносната архитектура што ја имплементираме во нашите решенија не ги забавува процесите – туку го зголемува нивото на доверба, особено кај крајните корисници. За нас, довербата е единствениот вистински капитал што банката го поседува.
Банкарство: Што имате да споделите со читателите како за крај на ова интервју?
Филип Петровски: Податоци, доверба и трансформација……Податоците не се само дел кој зема простор на серверите кои треба да бидат заштитени од напад од надворешни субјетки – тие се валута на модерното банкарство. Но за да ја имаат вистинската вредност, тие мора да бидат структурирани, интерпретирани и употребени со јасна цел.
Во Дата Мастерс, ние не само што изградивме технологија – изградивме методологија и пристап што ги трансформира податоците во деловна вредност. Нашата визија е да продолжиме да им помагаме на банките да:
• Размислуваат аналитички
• Работат побрзо и поефикасно
• Се адаптираат пред пазарот да го наложи тоа
• И секогаш да ја задржат довербата како клучен капитал
Банкарството се менува. Податоците се алатката, а Дата Мастерс е партнерот кој може да им помогне на банките во овој пат.
Интервјуа
Интервју | ДИЈАНА АТОВСКА: Сигурност за иднината – сѐ повеќе луѓе се одлучуваат за животно осигурување

Секој од нас понекогаш се прашува: „Што ако?“ Што ако нешто непредвидено го прекине ритамот на секојдневието? Што ако се соочиме со финансиски предизвик, болест или загуба на приход? Во такви моменти, свесноста за потребата од поддршка и сигурност станува поважна од кога било. Токму затоа, животното осигурување сè повеќе излегува од сенката на табу темите и станува важен дел од финансиското и семејното планирање. Не се работи за страв, туку за свесна и одговорна одлука – да ги заштитиме оние што ги сакаме и да си дадеме себеси мир за утре.
Во разговор со Дијана Атовска, Директор на продажба во Триглав Осигурување Живот АД Скопје, навлегуваме подлабоко во причините поради кои сè повеќе граѓани во Македонија избираат да склучат полиса за животно осигурување. Го анализираме развојот на оваа индустрија, пристапот кон клиентите, прилагодливоста на производите и трансформацијата на животното осигурување – од финансиска алатка во вистински животен партнер. Разговараме и за тоа како се менуваат потребите на клиентите, каква е улогата на дигитализацијата и каква поддршка им е потребна на граѓаните за да донесат информирана, но и емотивно осмислена одлука за иднината.
Банкарство: Остварените резултати на Триглав Осигурување Живот АД Скопје говорат за раст на продажбата и доверба кај клиентите – што се крие зад овој успех?
Дијана Атовска: Зад овој успех стои стратешки пристап со градење долгорочни односи со клиентите, при што во центарот на нашето делување секогаш се наоѓаат нивните потреби. Остварените резултати на Триглав Осигурување Живот АД Скопје се резултат на длабока посветеност на клучните вредности кои ја дефинираат нашата работа, а тоа се доверба, транспарентност и грижа за клиентите.
Особено сме горди на растот на пазарниот удел кој го остваруваме изминативе пет години. Во 2020 година пазарен удел околу 3% од вкупната премија за животно осигурување, до фантастични 25,2% пазарно учество на 31.03.2025.
Посветени сме на тоа да ги разбереме животните околности, приоритети и очекувања на секој клиент. Затоа секоја понуда не е само производ, туку решение создадено според потребите на нашите клиенти. Како тим се трудиме клиентитеда се чувствуваат сигурно, разбрано и поддржано. Нашата визија е да бидеме нивен партнер во животот, а нашите производи да бидат поддршка и сигурност во најважните моменти од животот.
Банкарство: Осигурувањето на живот е препознаено како решение за долгорочна сигурност. Како ја градите понудата за да биде прилагодена за различни категории корисници – од млади семејства до лица што размислуваат за пензиска стабилност?
Дијана Атовска: Во време на брзи промени и неизвесности, сѐ повеќе луѓе го препознаваат осигурувањето живот како паметна одлука за обезбедување долгорочна сигурност – не само за себе, туку и за своето семејство. Во Триглав Осигурување Живот АД Скопје имаме мисија да ја направиме таа сигурност достапна и релевантна за секого, без разлика дали се работи за млади семејства или за лица кои посакуваат мирни пензионерски денови.
Затоа нашите производи се дизајнирани модуларно, што значи дека клиентитеможе да изберат решенија според своите приоритети – заштита, штедење или инвестирање.
На пример, младите семејства најчесто се фокусирани на осигурување со заштитна компонента и со можност за едукациска поддршка на своите деца затоа што им е важна стабилната иднина.Животот за оваа категорија граѓани станува многу динамичен, со бројни перспективи што се отвораат за родителите и за нивните деца. А, со полисите за осигурување на живот добиваат силна поддршка за безгрижна иднина.
Од друга страна, клиентите кои се приближуваат до пензионерските години или веќе размислуваат за таа фаза, имаат други приоритети. Затоа за нив имаме понуда која е насочена кон финансиска стабилност и осигурителна сигурност,што им овозможува мир и достоинствена старост.
Ние сме посветени на тоа преку транспарентен дијалог, стручност и искрена грижа да го разбереме клиентот не само како потрошувач, туку како личност со свои цели, стравови и соништа. Нашиот тим ги води клиентите низ целиот процес затоа што осигурувањето на живот е одлука што ја менува иднината. Ние сме тука за да осигураме таа иднина да биде стабилнаи поддржана. На тој начин градиме партнерства што траат со години.
Банкарство: Иако осигурувањето на живот е понов производ на македонскиот финансиски пазар, сепак имате богата понуда на производи. На кој начин му помагате на секој клиент да се препознае во некој од производите и да најде решение по мерка на сопствените потребии желби?
Дијана Атовска: Можам слободно да кажам дека сè повеќе граѓани почнуваат да го препознаваат вистинското значење на осигурувањето живот, а тоа е сигурност и можност за градење стабилна иднина. А, ние сме тука за да им помогнеме да ги пронајдат своите цели во производите на Триглав Осигурување Живот АД Скопје.
Дури и најдобриот производ нема вредност ако не го препознаете како решение за вашиот живот. Токму затоа на прво место го ставаме разбирањето на клиентот, односно што му и како се чувствува сигурно.
Бидејќи секој клиент е различен, нашите осигурителни советници поминуваат низ детални обуки за да можат да ја разберат секоја животна ситуација и да понудат решение што најдобро одговара. Осигурувањето не е „еден производ за сите“, туку индивидуална приказна, која сакаме да ја раскажеме заедно со клиентот. Без притисок, со искрен разговор, анализа и грижа.
Некој можеби штотуку станал родител и сака да создаде сигурна основа за иднината на своето дете. Друг размислува како да осигури мирна пензија или сака неговото вложување денес да биде капитал за утре. Ние нудиме модуларни решенија кои овозможуваат секој да избере она што му е најважно – заштита, штедење, инвестирање – или комбинација од сите три.
Затоа често велиме дека нашата работа не завршува со склучување полиса, туку токму тогаш започнува.
Банкарство: Продуктите што ги нудите се насочени, пред сè кон заштита и безгрижна иднина, но и кон остварување желби и финансиски цели. Што најмногу привлекува интерес кај осигурениците денес и што најчесто ги води при изборот?
Дијана Атовска: Животното осигурување денес не се гледа само како заштита од непредвидени настани, туку како дел од еден поширок, одговорен пристап кон животот, односно како алатка за финансиско планирање, постигнување цели и обезбедување сигурна иднина. Секојдневно гледаме дека нашите клиенти сакаат да планираат мудро, проактивно и долгорочно.
Во последно време, најголем интерес има за комбинираните полиси – осигурување со елемент на штедење и/или инвестирање. Клиентите сакаат флексибилност и вредност, односно да имаат покритие за несакани настани, но истовремено и да создаваат капитал за иднината. Овие полиси им нудат најдобро од двата света – безбедност за семејството денес и можност за финансиска независност утре. Тоа е особено привлечно за млади семејства, претприемачи, лица што размислуваат за пензиска сигурност.
Она што најчесто ги води клиентите при изборот на осигурителен производ е длабокото чувство на одговорност кон семејството, кон сопствената иднина и кон финансиската независност. Сè повеќе луѓе сакаат да имаат контрола над својата иднина, да вложуваат паметно и да знаат дека имаат сигурна потпора ако нешто непредвидено се случи. И тоа не важи само за одредена старосна група – денес осигурувањето станува прашање на лична зрелост, без оглед на возраста.
Дополнително, клиентите сакаат јасни и транспарентни решенија, со можност за прилагодување. Тие не сакаат сложени формули или производи кои не ги разбираат. Затоа ние во Триглав Осигурување Живот АД Скопје ги креираме нашите производи да бидат лесни за разбирање и максимално прилагодени.
Банкарство: Голем број производи на Триглав Осигурување Живот се присутни и во комбинација со продукти на други финансиски институции, како што се банките и инвестициските фондови. Каква додадена вредност носат овие партнерства за клиентите и како влијаат врз вашата понуда?
Дијана Атовска: Во современиот финансиски свет, клиентите сè повеќе бараат едноставност, интегрирани решенија и услуги што се достапни во секое време и од секое место. Токму затоа партнерствата што ги развиваме со банки, инвестициски фондови и други финансиски институции претставуваат клучен столб во нашата стратегија за создавање реална вредност и комплетна услуга за клиентите.
Партнерствата со финансиски институции овозможуваат полесен пристап до осигурувањето и интегрирано финансиско планирање за клиентите. Така клиентите можат на едно место да се информираат, да се осигураат, да инвестираат и да планираат. Тоа не само што им заштедува време, туку и овозможува нивните финансиски цели да бидат координирани, целосно поддржани и поефикасно остварени.
Преку ваквата поврзаност, клиентите можат да комбинираат животно осигурување со штедни и инвестициски производи. На пример, да изберат полиса која не само што ги штити од ризици, туку и им овозможува раст на капиталот преку вложување во инвестициски фонд. Или, пак, да склучат осигурување заедно со подигање кредит, при што осигурителната заштита станува дел од нивната вкупна финансиска безбедност.
За клиентот, ова значи поголема предвидливост, сигурност и контрола врз неговата финансиска иднина. За нас, тоа значи проширување на досегот и збогатување на понудата со нови форми на достапност.
Овие партнерства исто така ја продлабочуваат и довербата. Кога клиентот гледа дека повеќе реномирани институции стојат зад една заедничка понуда, тоа ја зголемува сигурноста дека станува збор за добро обмислен и одговорен производ.
Банкарство: Се чини дека денес граѓаните се значително посвесни за важноста од осигурување на живот. Како вашата компанија придонесува за ваквата промена во перцепцијата? Како им помагате на клиентите да донесат информирана одлука?
Дијана Атовска: Сведоци сме на позитивна промена во перцепцијата на граѓаните за животното осигурување, кое сè повеќе луѓе го препознаваат како суштински дел од личното и семејното финансиско планирање. Во Триглав Осигурување Живот АД Скопје сме горди што сме активен двигател на оваа трансформација на свеста.
Преку едукативни кампањи, онлајн платформите и директна комуникација со клиентите активно работиме на доближување на осигурувањето до граѓаните. Свесни сме дека добрата одлука започнува со добро разбирање. Затоа, вложуваме во создавање и споделување достапни, разбирливи и релевантни содржини, како што се инфо-средби, блогови и видеа и интерактивни алатки, кои им помагаат на граѓаните да ги истражат своите опции и да донесат рационална и информирана одлука.
Но, ние се стремиме да обезбедиме не само информации, туку и разбирање, односно да одговориме на прашањата кои клиентите можеби не знаат ни дека треба да ги постават.
На пример: „Што ќе се случи со моето семејство ако јас ненадејно го изгубам приходот?“ или „Како можам денес да вложувам во сигурност, а истовремено да градиме капитал за утре?“ Нашиот пристап е човечки и индивидуален – не нудиме генерички решенија, туку градиме однос и доверба.
Перцепцијата за животното осигурување се менува затоа што и ние ја менуваме приказната околу него – од нешто што се купува само за „ако се случи нешто лошо“, во одговорен чекор кон стабилна иднина, исполнети соништа и сигурност за најблиските.
Банкарство: Кога некој би Ве прашал – зошто би склучил животно осигурување, кој би бил Вашиот одговор?
Дијана Атовска: Затоа што животот е убав, но и непредвидлив. А сигурноста не се случува случајно – таа се гради!
Животното осигурување не е трошок, тоа е чин на одговорност кон себе и кон најблиските. Нема поголем доказ за грижа од тоа да обезбедите дека ако се случинешто неочекувано, вашето семејство ќе има финансиска поддршка, вашите деца ќе можат да продолжат со школување, а вие дури и во најтешките моменти ќе имате сигурност на која може да се потпрете.
Животното осигурување не значи дека очекуваме лоши нешта, туку дека сме доволно храбри и мудри да бидеме подготвени. Не постои повредна инвестиција од онаа во сигурноста и добросостојбата на оние што ги сакаме најмногу.
Банкарство: Клиентите денес очекуваат повеќе од производ – тие очекуваат поддршка, разбирање и флексибилност. Како одговарате на овие очекувања и што значи квалитетна услуга во контекст на осигурување на живот?
Дијана Атовска: Денешните клиенти навистина бараат повеќе од само производ. Тие очекуваат искуство. Очекуваат некој да ги разбере, да им даде поддршка, да понуди решение што расте заедно со нивниот живот. И токму тоа е нашиот пристап во Триглав Осигурување Живот.
Квалитетната услуга започнува со склучување на полисата, а продолжува со континуирана грижа, брза и јасна комуникација, транспарентност и лесна достапност. Нашите клиенти знаат дека не се оставени сами затоа што нашата корисничка поддршка е информативна и советодавна.
Она што нè издвојува е и флексибилноста. Нашите решенија можеда се прилагодуваат со текот на времето, кога клиентот ќе формира семејство, ќе смени кариера, ќе има нови приоритети или ќе се приближува кон пензија. Полисата не е документ во фиока, туку жива алатка за лична и семејна безбедност.
Банкарство: Што ново на пазарот може да очекуваме од Триглав Осигурување Живот?
Дијана Атовска: Уште посовремени, пофлексибилни и поприлагодени решенија. Активно работиме на повеќе производи што ќе го збогатат пазарот на животното осигурување во Македонија.
Иновативноста ќе се движи во неколку насоки. Ќе понудиме нови дигитални решенија за полесно и побрзо склучување и управување со осигурувањето. Ќе ги збогатиме постоечките производи со рајдери (дополнителни покритија што клиентите ќе можат да ги изберат според сопствените приоритети: болести, инвалидитет, хируршки интервенции и други ризици). Посебен акцент ставаме и на развојот на рентното осигурување, односно модели кои ќе овозможат исплата на ануитети за пензионери од вториот пензиски столб. Со ова сакаме да понудиме нова димензија на финансиска сигурност во пензионерските години – со редовни месечни примања и чувство на стабилност. Во суштина, нашата заложба е секој клиент, без разлика на возраст, статус или финансиски планови, да може да најде решение во нашето портфолио.
Остануваме посветени и на едукација и информирање на граѓаните затоа што веруваме дека информиран клиент е силен клиент.
Интервјуа
Интервју | ВЛАТКО ПЕТРЕВСКИ: Corvus Pay – Повеќе од 15 години во служба на дигиталните плаќања

Во време кога дигиталната трансформација станува императив за секоја индустрија, Corvus Pay веќе 15 години успешно ја обликува иднината на онлајн плаќањата во регионот. Како еден од пионерите во оваа област, компанијата не само што ги следи светските трендови, туку и активно придонесува за нивното креирање преку развој на иновативни решенија, сигурност на трансакциите и беспрекорно корисничко искуство.
Со сè поголемо присуство и на македонскиот пазар, Corvus Pay има јасна визија – да биде клучен играч во дигитализацијата на локалната економија, поврзувајќи ги трговците и потрошувачите со европските стандарди за брзо, безбедно и едноставно плаќање.
Во интервју за Банкарство.мк, разговараме со Влатко Петревски, Country Manager за Македонија во Corvus Pay, кој споделува детали за развојот на компанијата, клучните иновации и идните планови за локалниот пазар.
Банкарство: Corvus Pay е присутен на пазарот повеќе од петнаесет години. Како се менуваа трендовите во дигиталните плаќања и која беше вашата улога во тие промени?
Влатко Петревски: Во изминатите 15 години, светот на дигиталните плаќања помина низ значителни трансформации – од основни интернет-трансакции, преку мобилни плаќања, до токенизација и дигитални паричници. Corvus Pay е еден од пионерите во регионот во онлајн плаќањата – сите овие години ја унапредуваме нашата услуга и додаваме нови начини на плаќање имајќи ги предвид трендовите, потребите на трговците и купувачите, како и специфичностите на поединечни пазари. Го следиме чекорот со новите регулативи и можностите што тие ги нудат. Некои услуги ги развивавме од нула и буквално ги пробивавме пазарите, креирајќи патишта. Од самиот почеток сме усогласени со строгите барања на картичната индустрија и постојано го поседуваме PCI DSS Level 1 сертификатот кој претставува највисоко ниво на безбедност во нашата дејност. Континуирано ги едуцираме трговците и нивните купувачи, но и ги слушаме и учиме од нив и така доаѓаме до нови идеи. Сето тоа пазарот го препозна и ни даде доверба, и затоа сме денес тука каде што сме.
Банкарство: Кои иновации доаѓаат од Corvus Pay и која би ја издвоиле како најважна технолошка предност за корисниците?
Влатко Петревски: На пазарите на кои што сме присутни, сакаме на трговците да им овозможиме со една интеграција на CorvusPay да понудат различни методи на плаќање на своите купувачи – вклучувајќи ги и оние што ние сме ги развиле, но и методи развиени од други со кои сме интегрирани.
Во рамки на нашиот Internet Payment Gateway, целта ни се едноставни, брзи и сигурни плаќања. Имаме повеќе опции на располагање каде што плаќањето се сведува на еден клик или дури оди и без клик, ако купувачот ја сочува картичката и даде согласност трговецот периодично да го задолжува директно од својот систем – на пример за претплати за ТВ-содржини.
Врз основа на PSD2 регулативата, веднаш по стапување на сила на законот, добивме лиценца за услуга на плаќање директно од сметка на сметка во процесот на наплата, без користење картички, како и услуга за прифаќање плаќања. Лиценцата моментално важи за територијата на Европската унија, но очекуваме да се прошири и на други пазари во регионот.
Меѓу најновите услуги што ги интегриравме се Google Pay и Apple Pay плаќањата. Google и Appleимаат ограничувања во однос на достапноста на услугите по пазари, па на пример во Македонија тие сè уште не се достапни, но очекуваме тоа да се промени, а ние сме подготвени веднаш.
Банкарство: Како вашата платформа овозможува едноставно и безбедно дигитално плаќање за различни типови деловни субјекти и индивидуални корисници?
Влатко Петревски: Нашата платформа е флексибилна и лесно прилагодлива на различни големини на деловни субјекти и на различни бизнис-потреби. Трговците можат да користат и плаќаат само за тоа што им треба – ниту повеќе, ниту помалку. За популарните e-commerce платформи како WordPress, Shopify, Presta или Magento имаме сопствени plugin-и кои значително ја олеснуваат и забрзуваат интеграцијата. Големите трговци се интегрираат со нас преку API, па можат да управуваат со трансакциите директно од сопствениот систем и така целосно да го дигитализираат односно автоматизираат процесот на продажба.
Банкарство: Колку се важни готовите додатоци (plugin-и) за платформи како WooCommerce, Shopify и Magento во контекст на вашиот развој?
Влатко Петревски: Како што веќе спомнав, тие значително ја забрзуваат интеграцијата. Откако трговецот ќе го постави веб-продавницата, благодарение на plugin-от, во рамките на платформата го избира CorvusPay како давател на платни услуги, ги внесува соодветните параметри и многу брзо е подготвен за работа. Секако, административно треба да се договори нашата услуга и услугите со банките (кога тие се поврзани), но технички со plugin-ите тоа оди многу брзо. Plugin-итесамите ги развивме и целосно ги контролираме, така што можеме брзо да ги унапредуваме и прилагодуваме кога има нешто ново – не зависиме од трети страни.
Банкарство: Кои индустрии најчесто ги користат вашите услуги и дали има некоја индустрија што предничи според бројот на трансакции?
Влатко Петревски: Нашиот систем го користат повеќе од 4.000 трговци и мислам дека нема индустрија во која не сме присутни. Најголем број трансакции и промет доаѓаат од продажба на туристички капацитети и услуги, телекомуникации, игри на среќа, патнички превоз, патарини, паркинг, билети за секакви настани, достава и слично.
Банкарство: Што нудите за деловни, а што за приватни корисници? Како вашите услуги го олеснуваат секојдневното работење и плаќање?
Влатко Петревски: На двата типа корисници сакаме да им бидеме партнер кој ги следи нивните потреби и желби. Сакаме да им го поедноставиме работењето и животот така што ќе трошат што помалку време на процесите на наплата и плаќање и да не се грижат за безбедноста. За деловни корисници преку една интеграција нудиме сѐопфатна платформа со различни платни методи прилагодени на пазарот и трговецот, напредни опции за најдобро корисничко искуство при плаќање и алати за следење и анализа на трансакции – сето тоа со максимална безбедност. За приватни корисници овозможуваме брзо, едноставно и сигурно плаќање со што помалку повторувања на внес на податоци, а апликацијата CorvusPay им заштедува време за поважни работи во животот. Како што вели нашето мото – „послободно плаќање, послободен живот“.
Банкарство: Како ја обезбедувате безбедноста на дигиталните трансакции и заштитата на корисничките податоци?
Влатко Петревски: Безбедноста е основата на сѐ што го работиме. Имаме повеќекратни сертификати и лиценци, па така веќе 14 години континуирано поседуваме PCI DSS Level 1сертификат, кој претставува највисоко ниво на безбедност и усогласеност со мандатите на картичните куќи. За тоа секоја година поминуваме строг audit. За услугата иницирање на плаќања и услугата прифаќање, имаме лиценца од Хрватската народна банка која докажува усогласеност со најновите директиви на Европската унија – таа лиценца важи и во целата Европска унија. Обезбедуваме и дополнителни слоеви на заштита усогласени со барањата за силна автентикација на корисници, а развивме и сопствен anti-fraudсистем.
Банкарство: Како ја гледате иднината на дигиталните плаќања во Македонија и регионот? Дали пазарот е подготвен за нови fintech иновации?
Влатко Петревски: Регионот, вклучувајќи ја и Македонија, поминува низ забрзан процес на дигитализација. Сѐ уште заостануваме зад западна и централна Европа, што значи дека има многу простор за раст. Сѐ поголемиот интерес за fintech решенија, поддржан од регулаторите и зголемената финансиска писменост, создава плодна основа за напредни начини на плаќање со складирање картични податоци, мобилни паричници и модели како „купи сега – плати подоцна“.
Банкарство: Кои се најголемите предизвици во дигитализацијата на плаќањата во Македонија и како Corvus Pay може да помогне во нивното надминување?
Влатко Петревски: Главните предизвици се ниско ниво на дигитална писменост, недоверба во онлајн плаќања и потреба од помодерна регулатива. Во соработка со другите учесници во екосистемот на онлајн плаќања, во Corvus Pay се обидуваме да го развиваме пазарот преку едукација, промоција на безбедни дигитални плаќања и иновативни, кориснички едноставни решенија.
Банкарство: CorvusPay веќе е активен на македонскиот пазар – можете ли да ги споделите досегашните искуства и плановите за понатамошен развој?
Влатко Петревски: CorvusPay соработува со повеќе од 25 банки и финансиски институции во регионот, вклучувајќи неколку во Македонија, со што им овозможуваме на корисниците безбедна и брза обработка на трансакции, во и надвор од земјата. Во последниот период ги интензивиравме интеграциите со локални банки и трговци кои покажуваат сѐ поголем интерес за дигитална трансформација. Нашиот план е дополнително проширување на присуството преку нови партнерства и локализирани услуги, вклучувајќи мобилни плаќања и други напредни методи. Нашата стратешка цел е поврзување на македонскиот e-commerce пазар со регионот и Европската унија.
-
Банкипред 2 месеци
Стопанска банка АД – Скопје назначи нов Генерален директор за финансии и член на Управниот одбор
-
Продуктипред 1 месец
Apple Pay доаѓа во Македонија: Подготовките се во тек, стартот се очекува наесен
-
Банкипред 1 месец
Оставка на член на Управниот одбор на Стопанска банка АД – Скопје
-
Банкипред 4 недели
Промени во составот на Надзорниот одбор на Шпаркасе Банка АД Скопје
-
Банкипред 3 недели
Промени во Надзорниот одбор на Стопанска банка АД – Скопје – кој е новиот член што носи меѓународно искуство и визија за финансискиот развој на Банката!?
-
Останатопред 1 месец
Промени во Надзорниот одбор на ПроКредит Банка АД Скопје
-
Банкипред 3 недели
Надзорниот одбор на НЛБ Банка Скопје со одлуки за промени во составот и бројот на членовите на Управниот одбор
-
Фондовипред 1 месец
Промени во Надзорниот одбор на КБ Прво пензиско друштво АД Скопје