Connect with us
no baners

Интервјуа

Интервју | ФАТИХ ТУРКМЕНОГЛУ: ЕБОР е посветена на зелената економија и енергетската транзиција во Северна Македонија

Објавено

на

Разговараме со г-дин Фатих Туркменоглу, Претставник на Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) за Северна Македонија. Како еден од клучните играчи во поддршка на економскиот развој на земјата, ЕБОР има важна улога во финансирањето на проекти и иницијативи кои ги адресираат економските предизвици, поттикнуваат раст и инклузивност, и ја забрзуваат транзицијата кон зелена енергија.

Во ова интервју, г-дин Туркменоглу ќе ни ги претстави клучните приоритети на ЕБОР за Северна Македонија, активностите насочени кон одржлива инфраструктура, поддршката на зелениот сектор, и плановите за инклузивен развој и економска стабилност. Дополнително, ќе дознаеме повеќе за соработката на ЕБОР со локалните банки и владата, како и за улогата на приватниот сектор во постигнување на овие амбициозни цели.

Исто така, од разговорот во продолжение ќе дознаете како ЕБОР продолжува да го поддржува патот на Северна Македонија кон одржлив раст и интеграција во глобалните економски текови.

Банкарство: Кои се клучните приоритети на ЕБОР за Северна Македонија во следните неколку години и како планирате да се справите со најважните економски предизвици во земјата?

    Фатих Туркменоглу: Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) е повеќе од 30 години партнер со Северна Македонија и гради блиски релации во различни сектори, од централната и локалната власт, до финансиските институции и приватните компании. Во 2023 година Банката инвестираше рекордни 259 милиони евра во 17 проекти во земјата. ЕБОР е посветена во проширување на активностите во Северна Македонија во поддршка на владините приоритети и промовирање на економскиот раст.

    Една од клучните претстојни иницијативи е развивање на нова Стратегија за Северна Македонија за периодот 2025-2030 година. Крајната цел на оваа стратегија е да се опфатат постоечките предизвици со кои се соочува земјата и да се зајакне одржливиот развој во иднина. Стратегијата се очекува да биде финализирана во првата половина на 2025 година. ЕБОР ќе продолжи со поддршката во наредните пет години, со акцент врз креирање на конкурентна и привлечна економија, која ги опфаќа демографските аспекти, го поддржува развојот на одржлива инфраструктура, зелена економија и зајакнување на интеграцијата со поширокиот регион и глобалните ланци на вредности. Сите проекти на ЕБОР кои се финансирани во приватниот и јавниот сектор, имаат за цел да се справат со тековните предизвици: намалување на бројот на населението во земјата, недоволна продуктивност на пазарот на труд и дискрепанци во вештините, јаз во економската инклузија и пристапот до финансирање, подобрување на отпорноста на јавната инфраструктура и зајакнување на енергетската стабилност.

    Банкарство: Како ЕБОР ја поддржува одржливата инфраструктура и проектите од сферата на зелената енергија во Северна Македонија и која улога ја има приватниот сектор во овие иницијативи?

      Фатих Туркменоглу: Банката е посветена кон унапредување на инфраструктурата и еколошките стандарди во Северна Македонија, зајакнување на поврзаноста и поддршка на транзицијата кон обновлива енергија.

      ЕБОР играше витална улога во унапредување на клучната патна и железничка инфраструктура, во Пан-Европските Коридори 8 и 10. Инвестираше околу 427 милиони евра во осум проекти за изградба на патишта, а пет се во различни фази на имплементација. Исто така, беше и единствената меѓународна финансиска институција која ги поддржа ТЕН-Т коридорите, и учествуваше во обновување на железничката флота во изминатава декада, со портфолио од шест проекти во износ од 257 милиони евра.

      Нашата долгорочна соработка во транспортниот сектор, вклучува и помош на македонските власти во подготвување на Инвестициската Рамка за Западен Балкан (Western Balkans Investment Framework-WBIF) во однос на апликацијата за техничка помош за грант, за обезбедување на проектна документација, потребна за рехабилитација на железничкиот Коридор 10. Оваа техничка помош е неопходна, и служи за одредување на приоритети за инвестициите во критичниот железнички Коридор 10 во Северна Македонија. Овие инвестиции значително ќе ја засилат поврзаноста, ќе го поттикнат патничкиот и транспортниот сообраќај и ќе ја зајакнат регионалната економска интеграција.

      Посветени сме во зајакнување на околината преку проектот за Регионален цврст отпад. Ова е иницијатива наменета да обезбеди услуги согласно стандардите на Европската Унија, за над 1 милион жители во три претходно определени региони. ЕБОР одигра клучна улога во обезбедување на грантови од билатералните донатори, вклучувајќи ја Швајцарија и Шведска, како и од Инвестициската Рамка за Западен Балкан.

      Енергетската криза ја забрза енергетската транзиција преку нагласување на значењето на енергетските трошоци и обезбедувањето, потребата да се има разновидна база на набавка и интегрирани регионални пазари. Обновливите извори на енергија нудат енергија од домашно производство по конкурентни трошоци, и носат големи еколошки бенефити и безбедност во снабдувањето. Во оваа смисла, моменталната состојба обезбедува можности за забрзување на инвестиции од обновливи извори на енергија (во јавниот и во приватниот сектор) и ја истакнува потребата за подобрување на националната енергетска мрежа и прекуграничната поврзаност, заедно со поголемата ликвидност на пазарите на енергија.

      Заради ова, и покрај моменталното меѓународно опкружување, ЕБОР ја охрабрува земјата да остане фокусирана на патот на одржување на ниско ниво на јаглерод како издувен гас, и да остане посветена на декарбонизација на енергетскиот сектор, со цел да стигне до нето-нула емисии до 2050 година, кои се планирани во националната стратегија. Препорачуваме Северна Македонија да го поедностави процесот на издавање лиценци и процесот на одобрување во овој сектор, да ги стимулира приватните и јавните инвестиции во нови капацитети на обновлива енергија, сė со цел земјата да ги достигне амбициозните цели за обновлива енергија, и да стигне до 83 отсто намалување на емисиите, планирани до 2030 година, во нејзиниот зајакнат определен национален придонес. Би сакале да ја охрабриме Владата и понатаму да инвестира во мрежа на олеснување на капацитети за интеграција од обновливите извори на енергија и да работи во подобрување на пазарната ликвидност и унапредување на пазарното поврзување, колку што е можно поскоро, со цел да ја овозможи интеграцијата со европските енергетски пазари.

      Преку поддршка на ЕБОР, на КОП28 конференцијата во Дубаи, Северна Македонија промовираше инвестициска платформа за праведна транзиција, преку која се управуваат долгорочните планови за ниско ниво на јаглерод, и праведна транзиција на секторот со електрична енергија. Платформата е одредница за земјата која е зависна од јаглен и ги поддржува амбициите да го трансформира енергетскиот сектор и економијата со ниско ниво на јаглерод, ниски трошоци и безбеден модел на примена. Платформата се стреми кон комбинирање на владини, меѓународни и приватни инвестиции, со цел да достигне минимум 1.7 гигавати на генерирана енергија од обновливи извори на енергија, до крај на деценијата, како и надградба на мрежата и складирање на енергијата, и примена на мерки за поддршка на заедниците кои се погодени од транзицијата на енергијата.

      До денес, ЕБОР ги има поддржано регулаторните и легалните аспекти на воведување на аукции од обновливи извори на енергија, но и објава на три тендери за целосно комбиниран капацитет од 162 мегавати соларна енергија. Банката ќе го поддржи Министерството за енергија во однос на воведување на повеќекратни аукции за договорите за разликите, што ќе помогне во достигнување на 1 гигават нова соларна енергија и енергија добиена од ветер. ЕБОР ја поддржа земјата и во превземањето на првите чекори во енергетската транзиција, преку директно финансирање на изградбата на првите соларни фото-волтаици во сопственост на државната компанија за електрична енергија ЕСМ, со капацитет од 10 мегавати, на затворениот рудник со јаглен на термоелектраната Осломеј, кои се веќе во функција. ЕБОР финансираше 10 мегавати проширување на капацитетот на соларните фотоволтаици во Осломеј и 20 мегавати соларната плантажа за прилагодување во термоелектраната Битола. Развојот на преносната мрежа е критичен за енергетската транзиција, а ЕБОР неодамна поддржа и нови инвестиции во мрежата на југо-источниот регион на земјата, кој ќе дозволи поврзување на дополнителни 1,2 гигавати капацитет од обновливи извори на енергија. Банката останува подготвена за ја поддржи зелената транзиција на земјата, со дополнителна поддршка на политиките, техничка помош, финансирање на капацитети од обновливи извори на енергија, и мрежа на пренос на електричната енергија.   

      Банкарство: Согласно Вашето искуство, кои се најголемите можности за раст на економијата во Северна Македонија, и како ЕБОР може да помогне локалните бизниси да се капитализираат?

        Фатих Туркменоглу: ЕБОР одобрува директно и индиректно финансирање на компаниите, и ја поддржува приватната и државната конкурентност, како најважен стратешки приоритет и итна следна работна задача. Банката нуди повеќе од чисто финансирање на приватниот сектор. Ние пружаме деловни советодавни услуги, со кои помагаме раст на приватниот сектор и трансформација преку мрежата на меѓународни советници и локални консултанти. Во Северна Македонија, секоја година, даваме поддршка на бизнисите, на клиентите, како и на компании од рангот на старт-ап компаниите до голем компании и им нудиме обука и семинари, избор на консултанти и останати ентитети, да го изградат капацитетот со партнерските институции, нудиме и програми на забрзување на растот на компаниите, од сферата на дигитализација до зелена транзиција и инклузија, согласно стратешките приоритети на Банката.

        ЕБОР е активна и на страна на политиката, и моментално работи со клучните ентитети за да ги дефинира главните приоритети на политиките на конкурентност за малите и средни претпријатија (МСП), кои треба да помогнат во подобрување на деловната клима.

        Банкарство: Кои стратегии ги имплементира ЕБОР за да го зајакне инклузивниот развој и да ги подобри економските можности за маргинализираните заедници во Северна Македонија?

          Фатих Туркменоглу: Од неодамна ЕБОР го интензивираше својот фокус на инклузивен развој во Северна Македонија, особено преку иновативни проекти и дијалог на политика. Над 50 отсто од потпишаните проекти во 2023 година се креирани со инкорпориран родов аспект.

          Тука спаѓаат два инфраструктурни проекта со значајна инклузивна компонента. За прв пат, инклузивните карактеристики на набавка се дел од Регионалниот проект за цврст отпад, во однос на креирање на вештини и можности за вработување за групите луѓе кои не се еднакво застапени во општеството, како што се жените и Ромската популација.

          Во прилог на ова, инклузивната компонента на проектот Железница Коридор 8 – Прва фаза, го поддржува имплементирањето на можностите за обука на младите луѓе, на местото каде што работат, преку усвојување на принципи на инклузивност.

          Преку Програмата за економска вклученост, ЕБОР поддржа една од водечките локални компании за производство на кондиторски производи, преку основање на првата сертифицирана академија за извршен менаџмент во земјата, каде се нуди и професионално образование и основан е центар за обука, кој е клучен во обезбедување на заменски обуки во областите каде истите недостасуваат, промовирајќи професионален развој за едукација за цел животен век, превенирање на отселување на младите луѓе во регионот и обезбедување на развој на вештини.

          Банката имплементира и Деловна програма за жени во бизнисот во Северна Македонија, наменета за бизниси управувани од жени и млади, обезбедувајќи им пристап до финансии, и консултантска поддршка. Нашата Програма за врвни претпријатија (Star Venture) поттикнува иновации и помага во зголемување на потенцијалот, на компаниите во рана фаза на работење, доколку сакаат да растат и да се прошират на меѓународно ниво.

          Банкарство: Како ја гледате соработката на ЕБОР со Владата на Северна Македонија и меѓународните партнери, во насока на унапредување кон долгорочната стабилност и развој?

            Фатих Туркменоглу: ЕБОР е посветена да продолжи во поддршката на Северна Македонија и да работи заедно со властите, на финансирање и развој на проекти од секторот на инфраструктурата и енергетиката.

            Неодамнешното потпишување на Заедничката декларација на КОП28, е значајна одредница, која ја зајакнува посветеноста на земјата за зелена и праведна транзиција. Оваа соработка ја акцентира основната улога на меѓународната соработка во справување со климатските промени. Банката е насочена кон мобилизирање на инвестиции, зајакнување на иновативноста и обезбедување услови транзицијата да биде во корист на сите сегменти на општеството.

            Банката е подготвена да и помогне на Северна Македонија во капитализирање на можностите кои се пружаат преку Планот за раст на ЕУ за Западен Балкан. Подготвени сме да ја поддржиме земјата во задоволување на потребите за инвестиции, техничка помош и експертиза, сите клучни за успешно имплементирање на неопходните реформи. Нашата посветеност за поддршка вклучува и зајакнување на конкурентноста преку подобрување на ланецот на снабдување, надградба на вештините на работната сила и зајакнување на управувањето. 

            Во оваа насока, имаме за цел да ја промовираме регионалната интеграција и поврзаност, истовремено олеснувајќи го процесот на доближување до ЕУ. Нашите напори ќе се насочат кон поддршка на клучните инфраструктурни проекти, кои се во сферата на транзиција кон зелената енергија, кои креираат одржлива комбинација на енергија, постигнување на поголема ефикасност на ресурсите и обезбедување на родова и економска инклузија.

            Банкарство: Како соработува ЕБОР со локалните банки во Северна Македонија во насока на зголемување на пристапот до финансирање за МСП, и какво влијание има оваа активност врз локалната економија?

              Фатих Туркменоглу: Банките се ценети партнери на ЕБОР во Северна Македонија. Банкарскиот сектор е прагматично регулиран од Централана банка, што овозможува држење чекор со Европската регулатива, преку соработка.

              Нашите пет партнерски банки се меѓу најголемите во земјата, и опфаќаат 75 отсто од пазарот, обезбедувајќи широк опсег на достапност на нашите продукти. Ние не сме тука за да се натпреваруваме со нив, ние сме нивни партнери. Со некои од нив, тоа партнерство трае 20-30 години. Добро се познаваме, се консултираме за видовите на продукти кои планираме да ги воведеме на пазарот, согласно интересот на локалните МСП. Во земјата, имаме стабилни деловни активности во финансискиот сектор преку посредување, кој резултира во инјектирање на 25 до 30 милиони евра во економијата, преку партнерските банки на годишно ниво.

              Служиме на секторот на МСП, воглавно преку два вида на инструменти, механизми на гаранција и финансирање со грант поддршка. Механизмите на гаранција се користат во главно за програмите на инклузија, како Жени во бизнисот и Млади во бизнисот, кои го охрабруваат учеството на жените и младите во економските активности.

              Веројатно ЕБОР е најдобро познат по своето финансирање поддржано со грантови, преку кое, на крајните корисници им се овозможува да добијат грантови по успешно завршување на инвестицијата. Најуспешните програми од оваа сфера се Поддршка на конкурентноста на МСП и Програми за рестартирање на МСП, преку кои ЕБОР има пласирано на пазарот 61 милион евра, во изминативе пет години, со што Северна Македонија стана најголемиот корисник на овие програми по глава на жител во регионот на Западен Балкан. 

              Во моментов Програмата за развој на Обединетите Нации и Програмата за зелено финансирање поддржана од Владата, нуди пилот програма од 30 милиони евра, наменета за поддршка на зелените инвестиции во локалните МСП, која е достапна само во Северна Македонија.

              Има многу нови производи кои што сакаме да ги развиеме во наредниве години, во различни сектори како што е декарбонизација, земјоделие и потенцијално, дури и враќање на мигрантите во Северна Македонија.

              Накусо, нудиме голем број можности за МСП во земјата и истото го реализираме во главно преку локалните банки, кои добро го знаат пазарот и кои ни овозможуваат идеите да ни станат реалност.

              Интервјуа

              Интервју | ВЛАТКО ПЕТРЕВСКИ: Corvus Pay – Повеќе од 15 години во служба на дигиталните плаќања

              Објавено

              на

              Во време кога дигиталната трансформација станува императив за секоја индустрија, Corvus Pay веќе 15 години успешно ја обликува иднината на онлајн плаќањата во регионот. Како еден од пионерите во оваа област, компанијата не само што ги следи светските трендови, туку и активно придонесува за нивното креирање преку развој на иновативни решенија, сигурност на трансакциите и беспрекорно корисничко искуство.

              Со сè поголемо присуство и на македонскиот пазар, Corvus Pay има јасна визија – да биде клучен играч во дигитализацијата на локалната економија, поврзувајќи ги трговците и потрошувачите со европските стандарди за брзо, безбедно и едноставно плаќање.

              Во интервју за Банкарство.мк, разговараме со Влатко Петревски, Country Manager за Македонија во Corvus Pay, кој споделува детали за развојот на компанијата, клучните иновации и идните планови за локалниот пазар.

              Банкарство: Corvus Pay е присутен на пазарот повеќе од петнаесет години. Како се менуваа трендовите во дигиталните плаќања и која беше вашата улога во тие промени?

              Влатко Петревски: Во изминатите 15 години, светот на дигиталните плаќања помина низ значителни трансформации – од основни интернет-трансакции, преку мобилни плаќања, до токенизација и дигитални паричници. Corvus Pay е еден од пионерите во регионот во онлајн плаќањата – сите овие години ја унапредуваме нашата услуга и додаваме нови начини на плаќање имајќи ги предвид трендовите, потребите на трговците и купувачите, како и специфичностите на поединечни пазари. Го следиме чекорот со новите регулативи и можностите што тие ги нудат. Некои услуги ги развивавме од нула и буквално ги пробивавме пазарите, креирајќи патишта. Од самиот почеток сме усогласени со строгите барања на картичната индустрија и постојано го поседуваме PCI DSS Level 1 сертификатот кој претставува највисоко ниво на безбедност во нашата дејност. Континуирано ги едуцираме трговците и нивните купувачи, но и ги слушаме и учиме од нив и така доаѓаме до нови идеи. Сето тоа пазарот го препозна и ни даде доверба, и затоа сме денес тука каде што сме.

              Банкарство: Кои иновации доаѓаат од Corvus Pay и која би ја издвоиле како најважна технолошка предност за корисниците?

              Влатко Петревски: На пазарите на кои што сме присутни, сакаме на трговците да им овозможиме со една интеграција на CorvusPay да понудат различни методи на плаќање на своите купувачи – вклучувајќи ги и оние што ние сме ги развиле, но и методи развиени од други со кои сме интегрирани.
              Во рамки на нашиот Internet Payment Gateway, целта ни се едноставни, брзи и сигурни плаќања. Имаме повеќе опции на располагање каде што плаќањето се сведува на еден клик или дури оди и без клик, ако купувачот ја сочува картичката и даде согласност трговецот периодично да го задолжува директно од својот систем – на пример за претплати за ТВ-содржини.

              Врз основа на PSD2 регулативата, веднаш по стапување на сила на законот, добивме лиценца за услуга на плаќање директно од сметка на сметка во процесот на наплата, без користење картички, како и услуга за прифаќање плаќања. Лиценцата моментално важи за територијата на Европската унија, но очекуваме да се прошири и на други пазари во регионот.

              Меѓу најновите услуги што ги интегриравме се Google Pay и Apple Pay плаќањата. Google и Appleимаат ограничувања во однос на достапноста на услугите по пазари, па на пример во Македонија тие сè уште не се достапни, но очекуваме тоа да се промени, а ние сме подготвени веднаш.

              Банкарство: Како вашата платформа овозможува едноставно и безбедно дигитално плаќање за различни типови деловни субјекти и индивидуални корисници?

              Влатко Петревски: Нашата платформа е флексибилна и лесно прилагодлива на различни големини на деловни субјекти и на различни бизнис-потреби. Трговците можат да користат и плаќаат само за тоа што им треба – ниту повеќе, ниту помалку. За популарните e-commerce платформи како WordPress, Shopify, Presta или Magento имаме сопствени plugin-и кои значително ја олеснуваат и забрзуваат интеграцијата. Големите трговци се интегрираат со нас преку API, па можат да управуваат со трансакциите директно од сопствениот систем и така целосно да го дигитализираат односно автоматизираат процесот на продажба.

              Банкарство: Колку се важни готовите додатоци (plugin-и) за платформи како WooCommerce, Shopify и Magento во контекст на вашиот развој?

              Влатко Петревски: Како што веќе спомнав, тие значително ја забрзуваат интеграцијата. Откако трговецот ќе го постави веб-продавницата, благодарение на plugin-от, во рамките на платформата го избира CorvusPay како давател на платни услуги, ги внесува соодветните параметри и многу брзо е подготвен за работа. Секако, административно треба да се договори нашата услуга и услугите со банките (кога тие се поврзани), но технички со plugin-ите тоа оди многу брзо. Plugin-итесамите ги развивме и целосно ги контролираме, така што можеме брзо да ги унапредуваме и прилагодуваме кога има нешто ново – не зависиме од трети страни.

              Банкарство: Кои индустрии најчесто ги користат вашите услуги и дали има некоја индустрија што предничи според бројот на трансакции?

              Влатко Петревски: Нашиот систем го користат повеќе од 4.000 трговци и мислам дека нема индустрија во која не сме присутни. Најголем број трансакции и промет доаѓаат од продажба на туристички капацитети и услуги, телекомуникации, игри на среќа, патнички превоз, патарини, паркинг, билети за секакви настани, достава и слично.

              Банкарство: Што нудите за деловни, а што за приватни корисници? Како вашите услуги го олеснуваат секојдневното работење и плаќање?

              Влатко Петревски: На двата типа корисници сакаме да им бидеме партнер кој ги следи нивните потреби и желби. Сакаме да им го поедноставиме работењето и животот така што ќе трошат што помалку време на процесите на наплата и плаќање и да не се грижат за безбедноста. За деловни корисници преку една интеграција нудиме сѐопфатна платформа со различни платни методи прилагодени на пазарот и трговецот, напредни опции за најдобро корисничко искуство при плаќање и алати за следење и анализа на трансакции – сето тоа со максимална безбедност. За приватни корисници овозможуваме брзо, едноставно и сигурно плаќање со што помалку повторувања на внес на податоци, а апликацијата CorvusPay им заштедува време за поважни работи во животот. Како што вели нашето мото – „послободно плаќање, послободен живот“.

              Банкарство: Како ја обезбедувате безбедноста на дигиталните трансакции и заштитата на корисничките податоци?

              Влатко Петревски: Безбедноста е основата на сѐ што го работиме. Имаме повеќекратни сертификати и лиценци, па така веќе 14 години континуирано поседуваме PCI DSS Level 1сертификат, кој претставува највисоко ниво на безбедност и усогласеност со мандатите на картичните куќи. За тоа секоја година поминуваме строг audit. За услугата иницирање на плаќања и услугата прифаќање, имаме лиценца од Хрватската народна банка која докажува усогласеност со најновите директиви на Европската унија – таа лиценца важи и во целата Европска унија. Обезбедуваме и дополнителни слоеви на заштита усогласени со барањата за силна автентикација на корисници, а развивме и сопствен anti-fraudсистем.

              Банкарство: Како ја гледате иднината на дигиталните плаќања во Македонија и регионот? Дали пазарот е подготвен за нови fintech иновации?

              Влатко Петревски: Регионот, вклучувајќи ја и Македонија, поминува низ забрзан процес на дигитализација. Сѐ уште заостануваме зад западна и централна Европа, што значи дека има многу простор за раст. Сѐ поголемиот интерес за fintech решенија, поддржан од регулаторите и зголемената финансиска писменост, создава плодна основа за напредни начини на плаќање со складирање картични податоци, мобилни паричници и модели како „купи сега – плати подоцна“.

              Банкарство: Кои се најголемите предизвици во дигитализацијата на плаќањата во Македонија и како Corvus Pay може да помогне во нивното надминување?

              Влатко Петревски: Главните предизвици се ниско ниво на дигитална писменост, недоверба во онлајн плаќања и потреба од помодерна регулатива. Во соработка со другите учесници во екосистемот на онлајн плаќања, во Corvus Pay се обидуваме да го развиваме пазарот преку едукација, промоција на безбедни дигитални плаќања и иновативни, кориснички едноставни решенија.

              Банкарство: CorvusPay веќе е активен на македонскиот пазар – можете ли да ги споделите досегашните искуства и плановите за понатамошен развој?

              Влатко Петревски: CorvusPay соработува со повеќе од 25 банки и финансиски институции во регионот, вклучувајќи неколку во Македонија, со што им овозможуваме на корисниците безбедна и брза обработка на трансакции, во и надвор од земјата. Во последниот период ги интензивиравме интеграциите со локални банки и трговци кои покажуваат сѐ поголем интерес за дигитална трансформација. Нашиот план е дополнително проширување на присуството преку нови партнерства и локализирани услуги, вклучувајќи мобилни плаќања и други напредни методи. Нашата стратешка цел е поврзување на македонскиот e-commerce пазар со регионот и Европската унија.

              Продолжи со читање

              Интервјуа

              Интервју | ЕМИЛИЈА КРАЈЧЕВА: Финансиски партнер за секојдневието – 25 години Штедилница Можности

              Објавено

              на

              По повод 25-годишниот јубилеј на Штедилница Можности, разговаравме со г-ѓа Крајчева, извршен директор на институцијата, за значењето на овој важен момент, клучните достигнувања и визијата за иднината. Во интервјуто, таа споделува како од скромни почетоци, Штедилница Можности прерасна во стабилен и доверлив финансиски партнер на илјадници граѓани и мали бизниси низ цела Македонија. Фокусот на микрофинансирање, финансиска едукација и дигитална трансформација се само дел од темите на разговорот, кои ја покажуваат нејзината посветеност на социјално одговорно и инклузивно работење.

              Банкарство: Г-ѓа Крајчева, најпрво честитки за јубилејот! Како гледате на развојот на Штедилница Можности во изминатите 25 години и нејзината улога во финансискиот сектор во Македонија? Кои се клучните достигнувања што би ги издвоиле како најзначајни во историјата на Штедилница Можности?

              Емилија Крајчева: Пред се сакам да се заблагодарам на честитката за јубилејот 25 години Штедилница Можности и благодарност и до Вас како медиум, што активно сте вклучени во објективно и едукативно информирање во делот на финансискиот пазар и трендовите поврзани со него.

              25 години или четврт век постоење, претставуваат значаен јубилеј за нас и доказ дека сме изградиле институција која има долгорочна визија, одржлива стратегија и долгорочни релации со клиентите.

              Штедилницата изминативе 25 години го следи трендот и развојот на финансискиот пазар, бидејќи тоа е и единствениот предуслов за да се одржите како институција. Станува збор за многу динамичен  и конкурентен пазар од една страна, но и значајно регулиран од НБРСМ од друга страна. За да се опстане и развива во ваква динамична средина потребно е многу посветеност, одговорност и истрајна работа. Фокусот  на Штедилница Можности е микрофинансирањето, нејзината улога и учество во делот на нано и микро кредитирањето е голема и значајна. Да се делува во тој сегмент е од големо значење особена за една економија како нашата, бидејќи се допира до еден сегмент на кредитирање за кој што е потребна голема посветеност, едукација а истовремено се поддржуваат физички лица и бизниси кои креираат нови работни места и учинок во екомонијата.

              Довербата којашто ни е доверена од страна на штедачите сите овие 25 години исто така дава дополнителна вредност и сатисфакција во нашето работење и делување.

              Особено сме горди што сме прва финансиска институција која уште пред 20 години ја препозна важноста на поддршка на домаќинствата во делот на инвестирање во енергетска ефикасност за нивните домови поддржувајќи инвестиции во одржливи решенија.

              Преку  финансиската едукација, вложуваме во знаење и свесност, за граѓаните да носат подобри и поодговорни лични одлуки. Овие вредности се темелот на нашата мисија – поддршка на луѓето и нивни партнер за одржлив и инклузивен развој.

              Вредност којашто ја создаваме се задоволни корисници – физички лица штедачи, претприемачи што ги поддржуваме, како и финансиски писмени млади генерации.

              Банкарство: Како успеавте да изградите доверба кај клиентите и да се етаблирате како лидер меѓу штедилниците на македонскиот пазар?

              Емилија Крајчева: Од скромни почетоци до модерна финансиска институција, штедилницата ги совлада сите предизвици и покажа дека вредностите како одговорност и грижа за заедницата се темелот на долгорочниот успех. Низ овие 25 години посветена работа, не само што ги унапредувавме своите услуги, исто така инвестиравме и во развој на човечкиот капитал, нови технологии и соработки. Особено сме благодарни на нашите вработени и довербата на нашите клиенти.

              Довербата не се гради преку ноќ, градењето на истата е долг процес на многу работа и стратешки пристап кој е комбинација од транспарентност, квалитет на услуга, доследност и грижа и достапност за клиентот. Успеавме да останеме доследни на нашата мисија, поддршка на луѓето и нивните идеи. Нашите клиенти не се бројка, тоа се бројни успешни реализирани идеи и приказни кои се преточиле во фамилијарни бизниси, работни места и влијание во заедницата.  Секогаш се трудиме да ги разбереме реалните потреби на нашите клиенти и да понудиме решенија што навистина ќе  помогнат, а во исто време водејќи грижа да не бидат кредитно презадолжени. Брзата и персонализирана услуга, јасните и прилагодени продукти за секој клиент, сето тоа потврдено со одговорно кредитирање ја дава нашата формула за успех.

              Банкарство: Штедилница Можности е препознатлива по поддршката на микро, мали и семејни бизниси. Кои производи и услуги денес ги нудите за да им овозможите полесно и поефикасно менаџирање со нивните финансии?

              Емилија Крајчева: Да, штедилницата од своето основање до денес е препознатлива токму по поддршката што ја дава на микро, мали и семејни бизниси, која поддршка не е само финансиски средства, туку и  финансиско советување и едукација. Поддршката за овој сегмент значи прилагодување на кредитните продукти согласно нивните потреби, поволни кредити, финансиско советување и флексибилни услуги што им помагаат на овие бизниси, не само да опстанат туку и да растат, да инвестираат и да креираат одржливи работни места. Тоа исто така значи и градење долгорочни партнерства со локалната економија.

              Во Штедилница Можности, веруваме во персонализиран пристап кон секој клиент. Нашите производи и услуги се внимателно дизајнирани според потребите, капацитетите и целите на различни групи корисници. Применуваме модел на сегментација кој придонесува за стабилност и квалитет на нашето кредитно портфолио.

              Нудиме посебни решенија за микро и мали бизниси, фармери, индивидуални клиенти – вработени, пензионери и студенти. По анализа на профилот и потребите на секој клиент, заедно го избираме најсоодветниот финансиски производ или комбинација од услуги.

              Банкарство: Какви се условите и пристапот кон кредитирање за физички лица – вработени, пензионери, студенти? Што ја издвојува Штедилница Можности од останатите финансиски институции во овој сегмент?

              Емилија Крајчева: Условите и пристапот кон кредитирање на физички лица, сме фокусирани да ги прилагодиме на нивните финасиски можности со конкуретни ценовни услови, брзина во услуга и едноставна процедура, а при тоа во согласност со законската рамка. Применуваме индивидуален пристап, со брза обработка и поддршка во целиот процес, не само до момент на одобрување на кредитите, туку во целиот животен век на кредитната изложеност на клиентот. Штедилница Можности нуди лично внимание, доверлив однос, професионална комуникација со клиентите и понуда на решенија креирани според специфични потреби и сегмент. Главен фокус ни е доверба, стабилност и долгорочна соработка.

              Банкарство: Како ја одржувате брзината, флексибилноста и ефикасноста во процесот на кредитирање и дали новоотворените финансиски друштва се конкуренција за вашиот сегмент на работа?

              Емилија Крајчева: Брзината, флексибилноста и ефикасноста ги одржуваме преку добро организирани интерни процедури, кои се флексибилни и ги менуваме согласно потребите на клиентите, стручните тимови и директна комуникација со клиентите. Дел од процесите се децентрализирани на ниво на експозитури, но сето тоа носи во насока на постојано градење и развивање и на системот на контрола со цел одржување на квалитетна ефикасност на ниво на институција. Секако секој нов чинител на финансискиот пазар е потенцијална конкуренција, но ние на конкуренцијата гледаме позитивно, бидејќи нашите конкурентски предности кои ги издвојуваме се довербата која што ја градиме сите овие изминати 25 години, стабилност и деловен однос со клиентите, што тешко се постигнува на краток рок.

              Банкарство: Обезбедување депозити е една од клучните и примарни активности на штедилниците. Кои се тековните понуди за штедење што ги нуди Штедилница Можности во своето портфолио и дали каматните стапки се поконкурентни во однос на банките? Дополнително, каква е вашата стратегија за промовирање на навиката за штедење?

              Емилија Крајчева: Со гордост можеме да кажеме дека довербата која што ни ја даваат штедачите е од големо значење за нас, како една од примарните и клучни активности на штедилницата во делот на прибирање на денарски депозити од физички лица. Во моментот нашата понуда на штедни продукти се: денарски депозит и отворен денарски депозит со услови конкурентни на пазарот. Штедилницата нуди можност за месечно подигнување на камата или подигање по истекот на рокот на орочување. Сите депозити на Штедлиница Можности се осигурани и во Фондот за осигурување на депозити и примена на законот во тој дел. Стратегијата која што ја негуваме и развиваме сите овие години во делот на зголемување на навиките за штедње, генерално вклучува едноставни и флексибилни штедни продукти, редовна финансиска едукација и персонализирана поддршка, која мотивира одговорно и сигурно штедење кај клиентите за својата иднина. Штедењето го промовираме преку едукативни кампањи кај младата популација со цел кревање на свеста за штедење од рана возраст, индивидуални совети и преку поддршка на проекти за финансиска писменост.

              Банкарство: Во 2023 година беше донесен нов закон за платежни услуги и платни системи од Народната банка. Дали се зголемија обврските и одговорностите на штедилниците со новиот закон и како овие промени влијаеа врз вашето работење?

              Емилија Крајчева: Со промените кои што се во делот на платежни услуги и платни системи односно новиот Закон за платежни услуги и платни системи и подзаконските акти од Народна банка, за штедилницата секако се отвараат нови можности на кои што посветено се работи се цел да се искористат истите согласно делувањето на штедилницата.

              Банкарство: Новиот Закон за платежни услуги и платни системи им овозможува на штедилниците да нудат платежни услуги. Колку Штедилница Можности е во тренд со дигиталната трансформација и какви новини и дигитални решенија може да очекуваат вашите клиенти во блиска иднина од аспект на нови услуги и производи?

              Емилија Крајчева: Дигиталната трансформација не е еднократен процес, и тешко може било кој чинител во било која област да дефинира дека е целосно дигитално трансформиран, бидејќи тоа е тренд кој прогресивно се менува со многу брза динамика. Но, можеме да кажеме дека штедилицата има своја дигитална стратегија, гледаме можности во иднина на  дигитализација на одредени услуги, воведување на иновативни финансиски продукти како и проширување на поддршката за нашите клиенти физички лица и за микро и мали бизниси. Тоа  еден комплексен процес кој што бара макро пристап и е повеќенасочен процес, која бара дигитални реформи и едукација во пошироки размери. Секако штедилницата и во овој дел посветено работи со цел подобрување на услугите, зголемување на ефикасноста и олеснување на пристапот до финасии за сите постоечки но и потенцијални клиенти.

              Банкарство: Штедилница Можности има 11 свои експозитури во 10 различни градови низ државата. Дали постојат планови за проширување на оваа мрежа на експозитури и отворање на нови во градовите во кои се уште не сте присутни?

              Емилија Крајчева: Во изминатите години успешно изградивме мрежа која овозможува квалитетна и навремена услуга за нашите клиенти во различни региони низ државата. Континуирано ја следиме динамиката на пазарот и потребите на пазарот, и во таа насока, отворени сме за можности што ќе придонесат за понатамошен развој.

              Наш фокус останува на подобрување на пристапноста – како преку физичко присуство, така и преку дигитални канали, со цел да бидеме уште поблиску до клиентите, без разлика каде се наоѓаат.

              Штедилницата има експозитури во 10 градови низ државата, но тоа не значи дека градовите кои што немаат експозитури не се достапни за услугите на штедилницата, бидејќи нашите експозитури покриваат поголем регион од само градот во кој што се лоцирани. Секако ние внимателно ги анализираме потребите на пазарот, и доколку постои економска оправданост за истото секогаш постои можност и за одлука за нова експозитура.

              Продолжи со читање

              Интервјуа

              Интервју | ЕЛЕНА ПЕТРОВА: УЈП мора да биде сервис кој граѓаните и фирмите ќе го доживуваат како партнер, а не како товар

              Објавено

              на

              Со речиси три децении искуство во системот на УЈП, Елена Петрова го презеде челното место во институцијата во момент кога дигитализацијата и транспарентноста се императив, а довербата на граѓаните во јавните институции – предизвик. Во првото ексклузивно интервју за Банкарство.мк, Петрова зборува за визијата за „нов лик” на УЈП, промените кои ќе следат и нејзиниот пристап во водењето на еден од најкритичните финансиски системи во земјата.

              Банкарство: Го презедовте раководењето на УЈП во време на силни очекувања за реформи. Кои се првите чекори што ги преземавте за да го поставите новиот курс на институцијата?

              Елена Петрова: Мојот мандат како Директор на Управата за јавни приходи започна пред десет месеци и стопанството и јавноста од самиот почеток очекуваат суштински реформи. Тоа го препознав како обврска и можност да поставиме јасен, долгорочен курс на трансформација во модерна и ефикасна администрација.

              Првиот клучен чекор беше формулирање на визијата преку два стратешки документи:

              • Стратешкиот план „Напред – во чекор со предизвиците и реалните можности“ и
              • Реформската програма „Транзиција во дигиталниот свет“.

              Овие документи не се само декларативни насоки, тие содржат структурирани програми и проекти. Клучниот фокус е на дигитализацијата, подобро управување со ризици, унапредување на корисничките услуги и градење доверба.

              Но, визијата сама по себе не е доволна без капацитет за нејзина реализација. Затоа воспоставивме нов модел на управување преку функционални управувачки комитети и систематски пристап кон институционалните и даночните ризици. Отворивме комуникација со засегнатите страни за транспарентна промоција, намалување на отпорот и градење поддршка за реформите.

              Посветена сум на оваа визија и верувам во водство преку личен пример. Моја задача е да обезбедам предуслови за спроведување на промените со видливи резултати. Нашата крајна цел е да создадеме промени со трајна вредност за даночните обврзници, државниот буџет и поширокото општество.

              Банкарство: Најавивте трансформација и создавање „нов лик” на УЈП. Како практично ќе изгледа тоа за граѓаните и бизнисите – што ќе биде поинаку во нивната секојдневна комуникација со УЈП?

              Елена Петрова: Точно, најавив создавање модерен лик на УЈП, што значи суштинска промена во пристапот, од администрација која „бара“, кон администрација која „соработува“. Целта е да изградиме правично, транспарентно и кооперативно опкружување кое за даночните обврзници и службениците. Со новиот пристап, очекуваме граѓаните и фирмите навремено и правилно да ги исполнуваат даночните обврски, чувствувајќи дека системот работи за нив и им обезбедува сигурност и поддршка.

              Веќе спроведовме неколку суштински чекори:

              • Формиравме Совет за даночна усогласеност – прва платформа за институционализиран дијалог меѓу УЈП и бизнис заедницата, форум за отворена дискусија за прашања, толкувања и препораки за подобрување на практиките;
              • Воведовме механизам за независна проверка на приговорите по инспекциски контроли, со што обезбедуваме унифицираност, фер и усогласено постапување;
              • Во очекување на покрупните дигитални реформи, воведуваме „брзи победи“ преку конкретни подобрувања во корисничките услуги што веднаш носат резултати.

              Централна компонента во новиот деловен модел на УЈП е дигиталната трансформација, преку интегриран даночен еко-систем со деловните субјекти, другите државни органи и банките, за автоматизирано прибирање податоци во реално време, директно од изворот. Практично, ова ќе значи:

              • Комуникација со даночните обврзници преку повеќе дигитални канали (веб, мобилни апликации, клиентски софтвери, контакт-центри);
              • Услуги по стандардот „бесхартиено, бесконтактно и секогаш достапно”;
              • Едноставни постапки за поднесување, усогласување и плаќање со помал трошок и помал ризик од грешки.

              Конечната цел е модерен систем кој ќе обезбеди предвидливост и доследност, со помал административен товар и отворена комуникација.

              Банкарство: Дигитализацијата е еден од столбовите на Вашата стратегија. Може ли да ни откриете какви нови дигитали алатки или услуги се подготвуваат за 2025 година?

              Елена Петрова: Една од најновите услуги, достапна од пред три месеци, е „Електронското уверение за состојба на остварен доход“, преку системот е-Даночни услуги. Станува збор за целосно дигитална, автоматизирана и бесконтактна услуга, достапна 24/7, без потреба од физичко присуство. Уверението ги исполнува сите
              стандарди за електронски документ и се користи во низа постапки – од аплицирање за стипендии до остварување права од социјална заштита. Во 2025 планираме целосна дигитализација на сите уверенија и потврди што ги издава УЈП.

              Клучен проект за 2025 е воведувањето на е-Фактура – централизирана платформа за размена и обработка на електронски фактури. Системот ќе користи дигитални сертификати и ќе поддржува три канали: веб апликација, клиентски софтвер и систем-до-систем интеграција за поголеми субјекти.

              Фактурите ќе бидат стандардизирани дигитални документи, со фолио број и QR код и ќе се доставуваат во електронско сандаче на купувачот, со можност за протест пред да станат прифатени. Дополнително, во системот ќе има можност за поднесување поврзани документи (испратници и сл.) што ќе го комплетира електронското досие на трансакцијата.

              Придобивките за деловната заедница се повеќекратни: елиминирање на хартиена документација, намален административен товар и трошоци, можност за автоматизирано книжење преку вградените податоци во QR кодот, за автоматско полнење на ДДВ пријави и идно поврзување со банкарски системи за побрзи плаќања.

              Проектот е-Фактура поставува темел за нова ера во дигиталната фискализација,
              со значителен потенцијал за интеграција со финансискиот и банкарскиот сектор, а
              со тоа и за подобрување на ликвидноста, предвидливоста и фискалната
              транспарентност во целата економија.

              Банкарство: Даночната култура кај нас сеуште се соочува со предизвици. Како планирате да го подобрите доброволното исполнување на обврските и довербата во системот?

              Елена Петрова: Подобрувањето на даночната култура и доброволното исполнување на обврските е сложен процес што зависи од повеќе општествени, економски и институционални фактори, од пошироката слика за јавната доверба, перцепцијата за правичност и ефективноста на институциите. Иако УЈП не е единствениот чинител, имаме клучна улога во овој процес.

              Во нашата оперативна стратегија, вклучуваме превентивни, меки и репресивни мерки. Главниот фокус е на превенцијата, да им помогнеме на обврзниците точно, навремено и самостојно да ги исполнат своите обврски, наместо ние да интервенираме ретроактивно и ex post преку контроли.

              Во таа насока, УЈП обезбедува:

              • јасни информации преку е-бази на знаење, брошури, контакт центар, веб и социјални медиуми
              • обуки и директна комуникација
              • потсетници за рокови и обврски.

              Со новиот стратешки план, работиме на унапредување на овие услуги. Во тек е подготовка на спецификација за модерен Help Desk систем, како дел од пошироката дигитална трансформација.

              Сепак, даночната евазија е присутна во сите системи и мора да се третира соодветно. Инвестираме во паметно таргетирани контроли, работиме на подобрување на анализата на ризик и вкрстени податоци од повеќе извори. Во стратешките документи е предвидено и централизирано складиште на податоци, напредни аналитички алатки и автоматизирано управување со предмети, што ќе овозможи автоматизирана, поефикасна и побрза реакција.

              Најважно, граѓаните мора да видат дека УЈП дејствува објективно, неселективно и праведно, дека секој кој избегнува обврски се соочува со последици, а чесните обврзници се вреднувани и поддржани. Само така ќе изградиме доверба и ќе поттикнеме траен даночен морал.

              Банкарство: Со оглед на Вашето искуство со големите даночни обврзници, како гледате на соработката со финансискиот сектор и кои реформи би помогнале за подобра фискална дисциплина?

              Елена Петрова: Големите даночни обврзници се клучни за стабилноста на даночните приходи. Тие вообичаено имаат корпоративна стратегија со високи стандарди на општествена одговорност и усогласеност, но поради обемот и комплексноста на нивните трансакции, носат и повисок материјален ризик. Дури и ненамерна неусогласеност може да има значајно влијание врз даночните приходи.

              Затоа, како и другите даночни администрации, и УЈП за големите даночни обврзници применува посебен пристап – издвоено администрирање со персонализиран фокус и комуникација. Уште во 2006 година ја основавме Дирекцијата за големи даночни обврзници, со цел унапредување на ефективноста и партнерскиот однос. Имав привилегија да ја водам оваа дирекција од основањето до 2013 година.

              Во рамки на тековните реформи, воспоставуваме нов модел на соработка со големите даночни обврзници – „Хоризонтален мониторинг – Ваш даночник“. Овој современ концепт овозможува тековна, транспарентна и доверлива комуникација меѓу УЈП и обврзникот. За секој голем обврзник се назначува индивидуален даночен службеник, кој ќе биде достапен за навремено разјаснување на прашања, со што се создава простор за континуирано усогласување на сложените прашања преку доверлива и транспарентна комуникација и се минимизира можноста за доцно идентификување на евентуални грешки кои за двете страни може да имаат неповолни последици.

              Веруваме дека овој пристап носи бројни придобивки: предвидливост, сигурност, фискална транспарентност, намалување на ризиците и унапредена доверба, што е особено важно за стабилен деловен амбиент.

              Банкарство: Кои се трите главни пораки кои сакате да ги испратите до граѓаните и деловната заедница како нова директорка на УЈП?

              Елена Петрова: Како директорка на УЈП, би сакала да испратам јасни пораки до граѓаните и деловната заедница.

              Прво, се залагам за фер, транспарентен и предвидлив систем каде што правилата важат еднакво за сите, без селективност, без притисоци и без толеранција кон евазија. Довербата и дијалогот ни се прв избор.

              Второ, дигитализацијата и паметната анализа на податоци се патот кон поголема ефикасност и правичност. Со тоа ќе ја подобриме наплатата, ќе ги детектираме ризиците навремено и ќе осигуриме дека секој плаќа според принципот „точен данок во точно време”.

              Трето, довербата е двонасочна. Од УЈП очекувате фер, неселективен и професионален пристап и тоа е обврска што јас лично ја гарантирам. Но системот функционира само ако сите придонесуваат. Плаќањето даноци не е само законска, туку и граѓанска и деловна одговорност, која го одредува квалитетот на јавните услуги и добросостојбата на сите нас.

              Продолжи со читање

              Популарно