Според најновите податоци на Државниот завод за статистика (ДЗС), просечната месечна исплатена нето-плата по вработен во февруари 2025 година изнесува 43.053 денари, што претставува зголемување од 9,6 проценти во однос на истиот месец минатата година.

Овој пораст, како што објаснуваат од Државниот завод за статистика (ДЗС), се должи главно на зголемувањето на платите во неколку клучни економски сектори. Најголем раст е забележан во:

• Дејности во врска со недвижен имот – 16,6%,
• Преработувачка индустрија – 11,5%,
• Образование – 11,4%.

Во однос на јануари 2025 година, исто така се забележува позитивен тренд. Најголем месечен раст на платите е евидентиран во секторите:

• Информации и комуникации – 4%,
• Недвижнини – 3,9%,
• Преработувачка индустрија – 2,5%.

Паралелно, просечната бруто-плата во февруари изнесува 64.634 денари, што го одразува континуираниот тренд на раст на примањата, особено во сектори кои се двигатели на дигитализацијата, производството и јавните услуги.

Овие бројки даваат јасна слика за придвижувањето на пазарот на труд и покажуваат дека платите во земјава продолжуваат да растат и покрај предизвиците со инфлацијата и трошоците за живот.

Царините, како инструмент на трговската политика, традиционално имаат директно влијание врз физичката размена на стоки и услуги помеѓу државите. Тие претставуваат бариера која влијае на цените, достапноста и конкурентноста на производите на глобалниот пазар. Но, кога станува збор за криптовалутите кои се дигитални, децентрализирани форми на вредност, нивната природа ги прави суштински различни од традиционалните финансиски и трговски инструменти. Оттука, сѐ почесто се поставува прашањето какво ќе биде влијанието на ваквите мерки врз криптовалутите?

Криптовалутите поради својата природа, се релативно имуни на директно влијание од царините, бидејќи не се физички добра кои преминуваат граници. Сепак, индиректното влијание не е занемарливо. Зголемените царини меѓу економските сили како САД и Кина, или ЕУ и Русија, водат до нестабилност на традиционалните пазари, што често ги турка инвеститорите кон алтернативни средства, меѓу кои се криптовалутите, но и благородните метали, пред се златото.

Крипто наспроти фиат валутите и благородните метали

Во споредба со традиционалните пазари за тргување, криптовалутите се релативно нови, но веќе покажаа значајна отпорност и интерес кај инвеститорите, особено во време на економска неизвесност.

Фиат валутите, како што се доларот, еврото или јенот, се под контрола на централните банки и често се изложени на девалвација како резултат на инфлација, прекумерна емисија на пари или нестабилна монетарна политика. Особено во услови на политички или економски кризи, како што беше енергетската криза и Ковид-19 пандемијата, фиат валутите брзо ја губат својата куповна моќ. Наспроти тоа, криптовалутите, пред сѐ Биткоинот како најпозната и најсигурна криптовалута, се дизајнирани со ограничена понуда на токени, што им овозможува долгорочна заштита од инфлација, слично како златото.

Но, за разлика од златото, чија глобална понуда и понатаму расте благодарение на нови наоѓалишта и напредокот во технологијата за експлоатација, Биткоинот има однапред дефиниран алгоритам и математички ограничена понуда, вградена во неговиот протокол со максимум од 21 милион токени што некогаш ќе бидат пуштени во оптек. Оваа карактеристика му дава уникатна позиција на пазарот како дигитално средство со екстремно ограничена понуда, што го прави сѐ попривлечно за инвеститорите кои бараат заштита од инфлација и долгорочна вредност.

Од друга страна, благородните метали, посебно златото и среброто, историски се третираат како „сигурно прибежиште“ во време на глобални геополитички тензии, неизвесност во монетарната политика на водечките централни банки (како ФЕД или ЕЦБ) или во услови на променливи макроекономски показатели. Сепак, криптовалутите сè почесто го заземаат тоа место, особено кај помладите генерации и технолошки понапредни инвеститори, поради нивната транспарентност, ограничена понуда (како кај биткоинот), и независност од централизирани институции. Но, за разлика од златото и другите благородни метали, криптовалутите нудат поголема ликвидност, значително полесен транспорт, пониски трошоци за чување и поголем потенцијал за раст и пред сѐ не подлежат на царини.

Какви се очекувањата на експертите и аналитичарите?

Според мислењата на водечките аналитичари во крипто-секторот, како и на институции кои внимателно го следат овој пазар, криптовалутите ќе продолжат со раст и развој, особено поради зголемениот интерес од страна на институционалните инвеститори, развојот на блокчејн технологијата и прифаќањето и адоптацијата на самата технологија и криптовалутите од големите корпорации и финансиски институции. Регулаторната рамка, иако сѐ уште во развој, се очекува да донесе дополнителна доверба меѓу пошироката јавност и инвеститорите.

Очекувањата се дека во следните 5 до 10 години криптовалутите ќе имаат се поголема улога во глобалната економија, не само како средство за инвестиција, туку и како платежно средство, алатка за заштита на вредноста и дел од дигиталната трансформација на финансискиот сектор (вклучувајќи дигитални берзи, нови платформи за плаќање и блокчејн апликации).

И покрај тоа што краткорочното движење на цените на криптовалутите е подложно на висока волатилност, долгорочниот тренд според експертите покажува дека криптовалутите може да станат легитимна алтернатива на традиционалните финансиски инструменти, особено во време кога глобалната економија е под притисок.

Асоцијацијата за е-трговија на С.Македонија – АЕТСМ ги анализираше објавените податоци од Народната Банка на Република Северна Македонија, за платежни трансакции со платежни картички според типот на уредот (географска поделба по земји) во 2024, согласно кои Македонците со своите платежни картички во странство потрошиле за онлајн пазарење 284.4 милиони евра во 7.4 милиони трансакции, купувајќи производи и услуги посебно поврзани со патувања и трансакции за авио-билети и резервации на хотели онлајн. Во однос на 2023 година Македонците за купување производи и услуги со платежни картички кон странски е-трговци во 2024 година потрошиле 45.4% повеќе додека бројот на е-трансакциите е зголемен за 61.4%. Просечната трансакција изнесува 38.6 евра и е помала за 10% во однос на минатата година. При тоа 74% од вредноста и 67% од бројот на направените трансакции се во Холандија, Обединето Кралство, Ирска, Унгарија, САД, Грција, Луксембург, Литванија и Германија. И во 2024 година Македонците оствариле наголема вредност на е-трансакции од 41.9 милиони евра во Холандија додека најголем број на трансакции од 1.37 милиони направиле во Ирска. 

Најголем пораст на бројот на е-трнасакции во 2024 година спрема минатата година е забележан во Грција (207.9%), Литванија (162.1%) и Ирска (140,7%) додека на вредноста на направените трансакции најголем пораст е остварен во Литванија (221.7%), Ирска (58.7%) и Обединето Кралство (58.6%). Пад е забележан кај бројот на е-трансакциите од 65.6% и кај вредноста за 3.2% кон Германија. 

Mакедонците во 2024 година потрошиле најмногу пари во Холандија (41.9 милиони евра), додека во Ирска направиле најголем број на трансакции (1.37 милиони). 

Највисока просечна вредност на е-трансакција Македонците оставриле во Германија од 214.2 евра, додека во Луксембург Македонците направиле најниска просечна трансакција и истата изнесува 14.1 евра. 

„Растот остварен во 2024 година во однос на минатата година изнесува 45.4% скоро ист пораст како и во 2022 година (46%) спрема претходната. Најмногу Македонците како и секоја година направиле трансакции кон Холандија во вредност од 41.9 мил. евра, Обединето Кралство 40.7 и Ирска 33.7 мил. евра. Истото е очекувано ако се има предвид дека од овие земји имаат седиште Booking.com, Netflix и Uber за Европа (Холандија), ASOS, Amazon UK(Обединето Кралство), додека највисокиот остварен број на трансакции од Македонци во Ирска, како и пораст на вредноста од 58.7% во однос на минатата година се должи на тоа што таму сe регистрирани, Meta и Google. Онлајн купувањето кон странски платформи, без разлика дали е тоа за производи или за резеравции во хотели, авиони или социјални медиуми, може да влијае позитивно и за домашните е-трговци со оглед дека се работи за менување на навиките и зголемено користење на онлјан купување воопшто. Од друга страна зголемената побарувачка ќе ги стимулира домашните трговци да ја зголемуваат и унапредуваат понудата и целокупното онлајн искуството за купувачите” – вели претседателката на Асоцијацијата за е-трговија на Македонија, Д-р Нина Ангеловска.

ОД КАДЕ И КОЛКУ КУПУВААТ ОНЛАЈН СТРАНСКИТЕ ИМАТЕЛИ НА ПЛАТЕЖНИ КАРТИЧКИ ОД МАКЕДОНСКИТЕ Е-ТРГОВЦИ?

Согласно објавените податоци од НБРСМ, странски иматели на платежни картички за купување производи и услуги од македонски е-трговци во 2024 година потрошиле 37.2 милиони евра, што во однос на минатата година претставува пораст од 38.7%. Остварената вредност која странските онлајн купувачи ја направиле кон домашните е-трговци во 1.2 милиони трансакции бележи пораст од 44% во однос на 2023 година. Од вредноста на вкупно направените трансакции од странци кон македонски е-трговци во 2024 година 52.6% припаѓаат на иматели на платежни картички од 9 земји.  6.3 милиони евра или 17% од вредноста на трансакциите се направени од иматели на платежни картички издадени во САД, потоа 3.5 милиони евра од Швајцарија и 2.4 милиони евра од Германија. Потоа следат Ирска со 1.85 мил. евра, Турција 1.75 мил. евра и соседите Косово и Србија со 821 и 814 илјади евра. Најголем пораст и на вредноста и на бројот на трансакциите е остварен од ирските иматели на платежни картички, на сметка на намалување на вредноста и бројот на имателите на платежни картички од Обединетото Кралство.

ВО 2024 СПРЕМА 2023 ГОДИНА ВРЕДНОСТА НА Е-ТРАНСКАЦИИТЕ ОД СТРАНСТВО КОН МАКЕДОНСКИ Е-ПРОДАВНИЦИ Е ЗГОЛЕМЕНА ЗА 39%, ДОДЕКА БРОЈОТ ЗА 44%.

„Е-трговијата овозможува купување на производи и услуги од било кој крај на светот. Остварениот годишен пораст од 39% на вредноста на е-трансакциите направени од странци кон домашните е-трговци и остврени 37.2 мил. евра покажува дека македонските е-трговци треба да го искористат уште повеќе овој потенцијал. Имено од анализата се гледа дека најмногу онлајн трансакции направени од странски иматели на платежни картички како по број така и по вредност се направени од земји каде што има македонски иселеници што нѐ упатува на претпоставка која е основа за понатамошно истражување дека нашите иселеници се повеќе го користат овој канал за купување на производи и услуги на своите блиски од македонските е-продавници. Очекувањата се и понатаму да продолжи растот на вредноста и бројот на реализирани онлајн трансакции од странство што исто така е придонес за развојот на македонската е-трговија.” – додаде преседателката на Асоцијацијата за е-трговија на Македонија, Д-р Нина Ангеловска.