Како никогаш досега комерцијалните банки во земјава се натпреваруваат меѓусебно со снижување на каматните стапки на потрошувачките кредити, а трговците со акции со снижени цени со цел да привлечат што повеќе клиенти.

Нивото на каматите на потрошувачките кредити е убедливо на најниско ниво досега – фиксните каматни стапки за првите година до три од отплатата на кредитот паднаа и до 4,3%, а за остатокот од периодот на отплата најниските камати се движат и во распонот од 6,2% до 6,5%. Од друга страна, пак, трговските субјекти на неделно ниво бомбардираат со акциски понуди со попусти од 40%, 50, 60%…

Банкарство.мк истражува дали овие примамливи понуди на банките и трговците ќе успеат да ги натераат граѓаните да се вратат во продавниците и да почнат да трошат пари за електронска опрема, апарати за домаќинство, мебел и друг вид опрема за домот и за лични потреби, како што тоа го правеле во 2019 година, односно пред почетокот на Covid-кризата. Доколку не се случи тоа, и 2021 година за трговците ќе биде катастрофална, како што беше 2020 година, кога имаат значителен пад на продажбата.

Прогнозите не се оптимистички бидејќи состојбите на терен не се сјајни. Граѓаните сѐ уште се под притисок на Covid-кризата и не се опуштаат со непотребни трошоци и инвестиции. Исто така, голем дел од населението се соочува и со финансиска криза поради неисплатени плати или отпуштање од работа.

Што нудат банките?

Од актуелната понуда на банките во земјава може да се забележи дека стандардните потрошувачки кредити (кои не се условени со хипотека или користење друг вид финансиски производ или услуга) имаат најниска каматна стапка од 4,7% до 5% фиксна за првите две години и променлива за остатокот од периодот на отплата. Повисоките фиксни каматни стапки се движат од 5,7% до 7,5% годишно. По истекувањето на периодот со фиксна каматна стапка, банките пресметуваат променлива камата, која ќе се менува согласно промената на референтните каматни стапки. Во моментот, променливите каматни стапки за потрошувачки кредити се движат од 6,15% до 9,5%.

Притоа, мора да се забележи дека каматните стапки се пониски за клиентите кои ја добиваат платата или пензијата на сметка во банката од која бараат и потрошувачки кредит.

Во превод овие каматни стапки значат дека кога еден граѓанин би земал потрошувачки кредит во износ од 500.000 денари со рок на отплата од пет години, месечно за отплата на кредитот во периодот на фиксна каматна стапка ќе треба да издвојува од 9.379 денари до 10.020 денари месечно. За останатиот период ќе треба да плаќа од 9.600 до 10.500 денари месечно зависно кој кредит и од која банка ќе го земе.

Класични потрошувачки кредити

Извор: веб страни на банките

*Каматните стапки се однесуваат на клиенти кои примаат плата или пензија преку истата банка

Многу честа пракса на банките во последно време е да нудат потрошувачки кредити кои се врзани со користење на други финансиски продукти, поради што добиваат поатрактивни каматни стапки. Вообичаени се кредитите обезбедени со депозит, кои убедливо имаат најниски каматни стапки затоа што се и најмалку ризични. Но, од скоро банките нудат потрошувачки кредити кои во пакетот содржат некаков вид осигурување (животно, осигурување од незгода) или пак кредитни и дебитни картички.

Потрошувачки кредити врзани со други производи и услуги

Извор: веб страни на банките

*Каматните стапки се однесуваат на клиенти кои примаат плата или пензија преку истата банка

Исто така, во понудата на банките во земјава се среќаваат и потрошувачки или ненаменски кредити обезбедени со хипотека, чии каматни стапки се движат приближно колку и тие на стандардните потрошувачки кредити, но разликата е што овие кредити даваат можност за обезбедување поголем износ на финансиски средства.

Потрошувачки кредити со хипотека

Извор: веб страни на банките

*Каматните стапки се однесуваат на клиенти кои примаат плата или пензија преку истата банка

Што покажуваат податоците за потрошувачката на граѓаните?

И официјалните статистички податоци покажуваат дека потрошувачката на населението сѐ уште стагнира. Според последните статистички податоци објавени од Народната банка на Република Северна Македонија, нивото на потрошувачки кредити во цел банкарски сектор во февруари бележи минимален месечен раст од 0,6%, додека годишниот раст изнесува 6%. Потрошувачките кредити заеднос со станбените се доминантни во вкупно одобрените кредити на физички лица, а во февруари вкупниот обем на потрошувачки кредити изнесува 98,601 милијарди денари (1,6 милијарди евра). 

Гувернерката Анита Ангеловска-Бежовска во последното интервју на Алсат телевизија истакна дека Народната банка за изминативе месеци забележува зголемена побарувачка на станбените кредити на сметка на останатите кредитни понуди.

„Согласно последно расположливите податоци, кредитирањето на населението продолжува со солидна стапка, но забавена, околу 7 проценти, а најголем раст во рамки на кредитирањето на населението бележат станбените кредити, некаде околу 13%. Се гледа одредена промена во структурата“, рече гувернерката Бежовска.

Податоците на Државниот завод за статистика се уште попоразителни. Во трговијата на мало со непрехранбени продукти (без гориво) во текот на 2020 година има континуиран пад од над 10%. За разлика од 2019 година, кога трговијата на мало со непрехранбени продукти секој месец бележи раст, од 2,5% во февруари до 24,1% во декември истата година (споредено со декември 2018), во 2020 година трендот е обратен. Во првите два месеци од годината, потрошувачката се одржува и бележи раст од 8,5% во јануари, односно 9,7% во февруари. Но, веќе во март, кога започна пандемијата со вирусот Covid-19, граѓаните почнуваат да се воздржуваат од трошење. Трговијата на мало со непрехранбени производи во март лани регистрира пад од дури 13,1%. Во јуни и јули падот во потрошувачката е помал (3,5%, односно 6,8%), но веќе во наредните месеци следува поголема криза, која во декември, традиционално најдобриот месец за трговците поради новогодишните празници, завршува со пад во трговијата од дури 16%. 

Извор: Државен завод за статистика на Република Северна Македонија

Трговците се обидуваат да се вратат на нивото на продажба барем од пред Covid-кризата. Во 2019 година, официјалните статистички податоци покажуваат дека најголем промет е остварен во трговијата на мало со електрични апарати за домаќинство (195,3 милиони евра). Потоа следуваат трговијата на мало со компјутери, периферни единици и софтвер (81,6 милиони евра), со мебел (73,6 милиони евра), санитарна опрема (53,7 милиони евра), керамичка и друга опрема за домот (47,5 милиони евра) и со аудио и видео опрема (36,1 милион евра). За 2020 година податоците сѐ уште не се објавени од страна на Државниот завод за статистика. 

Рамка

Кои се причините поради кои може да не се остварат очекувањата на трговците за поголема продажба?

• Бројот на невработени во земјава во февруари е зголемен за 51% на годишно ниво;
• Голем дел од компаниите имаат проблем да им исплатат плати на вработените поради намалени приходи;
• Иселениците праќаат се помалку пари за нивните роднини во земјава;
• Граѓаните ги одложуваат непотребните трошоци поради продолжената неизвесност од пандемијата;
• Постои опасност од зголемена инфлација, односно општ пораст на цените во малопродажбата.